نام نویسنده: سیمین عزیزمحمدی
تحویل گرفتن سکان اداره کشور در دوران اوج تحریم‌ها و رکود اقتصادی کافی بود تا دولت تدبیر و امید برنامه‌های خود را روی روابط خارجی متمرکز کند. با این حال، سیاست‌های دولت در مهار تورم کارساز افتاد تا پس از مدت‌ها، شهروندان ایرانی با وجود افزایش قیمت، تورم تک‌رقمی را تجربه کنند به‌طوری که این روند تک‌رقمی شدن تورم در شهریور ماه سال 95 ادامه پیدا کرده است.
گزارش بانک مرکزی از شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران (شاخص تورم) نشان می‌دهد در شهريورماه سال جاری به 1/ 247 رسیده است. به این ترتیب، رشد شاخص قیمت یا همان تورم نسبت به سال قبل 7/ 0 درصد و نسبت به شهریور ماه سال گذشته 5/ 9 درصد تغییر کند. همچنین طي 6 ماه اول سال جاري شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي نسبت به دوره مشابه سال گذشته 4/ 8 درصد افزايش داشته است. گزارش مذکور بانک مرکزی حاکی از آن است که پس از دخانیات که افزایش قیمتی نداشت، کمترین رشد قیمت در بخش ارتباطات و بخش خوراکی و آشامیدنی‌ها بوده به‌طوری که قیمت کالا و خدمات این دو بخش تنها 2/ 0 درصد رشد کرده و این در حالی است که رشد قیمت بخش ارتباطات نسبت به شهریور سال قبل 1/ 0 درصد و رشد قیمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها 5/ 9 درصد بوده و به این ترتیب کمترین افزایش قیمت در بخش ارتباطات است. همان‌طور که اشاره شد شاخص بهاي گروه ارتباطات در شهريورماه ١٣٩٥ نسبت به ماه قبل معادل 2/ 0 درصد افزایش داشته که اين افزايش بيشتر ناشي از بالا رفتن شاخص بهاي گوشی تلفن همراه معادل 7/ 1درصد بوده است.
براساس آنچه در آخرین گزارش بانک مرکزی از شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران (شاخص تورم) آمده، ضریب اهمیت بخش ارتباطات در محاسبه تورم معادل 38/ 2درصد در نظر گرفته شده که تقریبا هم پایه ضریب اهمیت تحصیل، تفریح و امور فرهنگی است. بنابر سبد تعریف شده برای محاسبه تورم از سوی بانک مرکزی، شاخص قیمت کالا و خدمات بخش ارتباطات مربوط به هزینه ماهانه پست، دستگاه تلفن ثابت و همراه، هزینه مکالمه تلفن داخل شهری، هزینه مکالمه تلفن بین شهری، هزینه مکالمه تلفن به خارج از کشور، هزینه مکالمه تلفن همراه، هزینه استفاده از اینترنت و هزینه شارژ سیم کارت اعتباری است.
روند رشد تورم بخش ارتباطات
بررسی روند شاخص قیمت کالا و خدمات بخش ارتباط در بیش از دو دهه گذشته نشان می‌دهد شاخص قیمت بخش ارتباطات با افزایش تعداد تلفن ثابت در خانه ها، ورود دستگاه تلفن همراه، سیم کارت و اینترنت و بالطبع افزایش میزان مکالمات تلفنی، دستخوش تغییرات زیادی شده، با این حال، روند تغییرات آن سازگار با روند تغییرات شاخص کل یا همان تورم عمومی است. براساس آمار بانک مرکزی درباره شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران از سال 1370 تا 1394، نرخ تورم بخش ارتباطات به‌طور عمده کمتر از تورم کل است، اما در ابتدای دهه 70، نرخ تورم بخش ارتباطات با تورم کل برابری کرده و حتی در سال‌های 73 تا 75 از میزان تغییرات شاخص کل فراتر می‌رود.
در سال 1392 نیز میزان افزایش کالا و خدمات ارتباطات کمتر از قیمت عمومی کالاها بوده است. در سال 1393 که نرخ تورم روند نزولی داشته، تورم در بخش ارتباطات افزایش یافته که می‌تواند ناشی از افزایش نفوذ اینترنت در زندگی امروزی شهروندان ایرانی باشد. البته این روند متفاوت بین تورم کل و تورم بخش مذکور در سال 1388 نیز مشاهده می‌شود که می‌توان دلیل آن را در کاهش شاخص قیمت کالا و خدمات بخش ارتباطات یافت که برخلاف روند صعودی تورم کل، شاخص بهای این بخش پس از یک روند نزولی مجددا سیر صعودی پیدا کرده است. مقایسه تورم کل با تورم بخش ارتباطات نکته قابل توجه دیگری دارد که به میزان تغییرات این دو شاخص برمی گردد به‌طوری که میزان تغییر شاخص بهای بخش ارتباطات بیشتر از شاخص کل است. البته رفتار مصرفی در بخشی مانند ارتباطات نمود بیشتری داشته و به راحتی شاخص این بخش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به هر حال، ضریب اهمیت پایین ارتباطات در محاسبه شاخص کل و وجود بخش‌های تاثیرگذارتر مانند خوراکی، آشامیدنی و حمل و نقل، نقش شاخص این بخش در شاخص کل را کمتر می‌کند.
تورم و هزینه ارتباطات
گزارش بانک مرکزی از بررسي بودجه خانوارهای شهری کشور در سال گذشته نشان می‌دهد هزینه هر خانواده شهرنشین برای پرداخت قبض‌های تلفن ثابت، تلفن همراه، خرید شارژ اعتباری و اینترنت نسبت به سال 1393 حدود 5/ 6درصد افزایش یافته و این در حالی است که در سال 1394 قیمت کالا و خدمات همین بخش حدود 5/ 3درصد افزایش یافته است. نکته قابل توجه در مقایسه این دو شاخص این است که روند افزایش هر دو شاخص کند شده است. بررسی و مقایسه روند تورم بخش ارتباطات و نرخ رشد هزینه آن در سبد خانوارها رابطه معناداری را نشان نمی‌دهد، با این حال، در سال 1391، رشد مثبت شاخص بها با کاهش هزینه بخش مذکور در سبد هزینه خانوارهای ایرانی همراه بوده است. این رشد متناقض در سال 1392 نیز مشاهده می‌شود به‌طوری که با کاهش شاخص بها، هزینه خانوارها در بخش ارتباطات افزایش یافته و در سال 1393 عکس آن روی داده است.
همچنین در سال 1388 که شاخص بهای بخش ارتباطات پس از کاهش یا افزایش ناچیز دوباره افزایش یافته، هزینه خانوارهای شهرنشین در این بخش دوباره کاهش یافته است. سبک زندگی امروزی در خانوارهای شهری حاکی از آن است که آنها با وجود افزایش قیمت کالا و خدمات بخش ارتباطات، این بخش را به‌عنوان بخش جدایی ناپذیر خود پذیرفتند، به‌طوری که بهره مندی از خدمات ارتباطات برای خانوارها به اندازه تفریح و امور فرهنگی یا رفتن به رستوران و هتل اهمیت دارد. به عبارت دیگر، صرف نظر از گران شدن کالا و خدمات ارتباطی، شهروندان حاضرند پول بیشتری برای مکالمه تلفنی، خرید شارژ اعتباری و اینترنتی بپردازند.
منبع : دنیای اقتصاد