نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
هفته گذشته قائم مقام معاونت توسعه، مدیریت و امور پشتیبانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، خبر از حذف معاونت فناوری اطلاعات از نمودار سازمانی‌اين وزارتخانه داد.
محمود هراتیان‌نژاد هدف از‌اين اقدام را جلوگیری از موازی کاری و پررنگ‌تر کردن نقش حاکمیتی‌اين دستگاه عنوان کرده است. وی در ادامه یادآور شده بود که حذف اين معاونت به مفهوم بی‌اهمیت تلقی کردن اين بخش نیست و شرکت فناوری اطلاعات از اين پس با جدیت امور حاکمیتی و سیاستگذاری بخش فناوری اطلاعات کشور را دنبال خواهد کرد.
حذف اين معاونت واکنش‌ها و اظهار نظرهای متفاوتی را به دنبال خود داشته است. برخی اين حرکت را در صورتی قابل قبول می‌دانند که بخش مجزایی برای حوزه فناوری اطلاعات کشور در نظر گرفته شود تا اين حوزه با تمام قدرت بتواند فعالیت‌های خود را انجام دهد. برخی دیگر هم بر‌اين باورند که حذف معاونت فناوری اطلاعات تغییر و مشکل چندانی را به وجود نخواهد آورد، چرا که گردانندگان و سیاست‌گذاران اين معاونت در زمان فعالیت خود قدم قابل توجهی را در‌اين حوزه برنداشته بودند.
انحلال معاونت فناوری اطلاعات، یک حرکت استراتژیک
موضوع تغییر ساختار تشکیلاتی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که در راستای کوچک‌سازی دستگاه‌های اجرایی صورت می‌گیرد، بحث جدیدی نیست. براساس گزارش‌های منتشر شده، ساختار جدید وزارت ارتباطات دو معاونت فناوری اطلاعات و معاونت آموزش، پژوهش و امور بین‌الملل اين وزارتخانه منحل شده و معاونت جدیدی تحت عنوان معاونت فناوری و امور بین‌الملل شکل گرفته است. در واقع براساس ساختار جدید چهار معاونت، یعنی برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ارتباطات و فناوری اطلاعات، فناوری و امور بین‌الملل، حقوقی اور دولت و مجلس و توسعه مدیریت و هماهنگی امور پشتیبانی برای مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در نظر گرفته شده است. یکی از بیشترین انتقاداتی که به مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات طی چند ساله گذشته وارد شده است، عدم توجه آنها به بخش دوم‌اين وزارتخانه یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات است. بی‌توجهی به فناوری اطلاعات طی چند سال گذشته انتقاد اصلی بسیاری از فعالان اين بخش بوده و هر چند تنها زیر مجموعه‌اين وزارتخانه یعنی معاونت آي‌تی عملا فعالیت و تغییر عمده‌اي را در وضعیت آي‌تی در کشور ايجاد نکرده بود، اما حذف آن هم چندان مقبول اين بخش نخواهد بود.
سهیل مظلوم، نايب رییس سابق سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، انحلال معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات را تنها یک هدف تاکتیکی می‌داند. وی در توضیح اين ادعا می‌گوید: «انحلال اين معاونت تنها یک اقدام موقتي است و در کمتر از یک‌سال دیگر‌اين معاونت باز خواهد گشت. در واقع مسوولان وزارت ارتباطات به دلیل یکسری مصالح و رعایت برخی مسائل نمی‌توانستند معاون آي‌تی یعنی عبدالمجید ریاضی را از جایگاه خود بردارند، به همین دلیل با یک اقدام تاکتیکی کلا اين معاونت را حذف و آن را با معاونت دیگری ادغام کردند.» به باور وی، حذف اين معاونت به دلیل یکسری ملاحظات بوده و به زودی همه چیز به حالت عادی خود برخواهد گشت و اگر هم اين چنین نشود، اين اقدام نشان می‌دهد که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نمی‌خواهد در حوزه آي تی کشور دخالتی داشته باشد که اين به ضرر صنعت آي‌تی کشور خواهد بود.
در همین زمینه رمضان علی صادق‌زاده، معاون توسعه صنایع پیشرفته سازمان گسترش نیز معتقد است که انحلال اين سازمان در جهت متمرکزسازی و کوچک‌سازی مسوولیت‌ها می‌تواند مفید باشد، اما باید دید که با تبدیل اين معاونت به معاونت فناوری و امور بین‌الملل چه تغییراتی قرار است رخ دهد آيا اين کار به توسعه آي‌تی کشور کمک می‌کند یا اينکه توسعه اين حوز را با مشکلات جدید‌تری رو‌به‌رو خواهد کرد. وی در ادامه می‌افزاید: «از آنجایی که اين معاونت از ابتدا یک پست ستادی بود و از نظر اجرایی هیچ فعالیت قابل توجهی نداشت اين انحلال می‌تواند در راستای هم‌افزایی ظرفیت‌ها و بالا بردن بهره‌برداری اين معاونت مفید به فایده باشد. در واقع امور آي‌تی در وزارت ارتباطات باید متمرکز شود درست مثل بخش زیرساخت کشور که تمامي‌امور مربوط به زیرساختی کشور را در بر‌می‌گیرد.»
رقابت آي‌تی در داخل وزارتخانه
موضوع متولیگری آي‌تی به‌رغم بی‌توجهی به‌اين بخش همواره یکی از بحث‌های درونی اين وزارتخانه بوده است. حتی در دور قبل موضوع واگذاری مسوولیت‌های آي‌تی به شرکت فناوری اطلاعات و حذف معاونت آي‌تی شنیده مي‌شد.
عبدالمجید ریاضی در ابتدای حضور خود در وزارت آي سي تي تلاش کرد تا با ارائه طرح‌های جنجالی مانند اينترنت ملی و احیای شورای عالی فناوری اطلاعات و همچنین ايجاد دبیرخانه اين شورا عملا نقش شورای عالی اطلاع‌رسانی را در دوره قبل برعهده بگیرد؛ اما شورای عالی فناوری اطلاعات عملا به فراموشی گذاشته شد و معاونت آي‌تی حتی موضوع اينترنت ملی را از سطح اخبار و عملکرد وزارتخانه‌اي بالاتر نبرد. از سوی دیگر شرکت فناوری اطلاعات نیز جایگزین چندان مناسبی برای فعالیت‌های ي‌تی به حساب نمی‌آيد. طی سال‌های گذشته اين شرکت عملا رابطه مناسبی را با صنوف مرتبط با آي‌تی برقرار نکرده و عملا از قدرت و توان کافی برای حرکت به عنوان راهبری فناوری اطلاعات در کشور برخوردار نبوده است. تا اينجا حداقل وعده‌های وزیر آي سی تی برای توسعه آي‌تی در کشور عملا از مرز سخنرانی و خبر تجاوز نکرده و حتی تنها نام باقی مانده در‌اين بخش (یعنی معاونت آي‌تی) نیز حذف شده است.
علی اکبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت و پژوهشگر در حوزه آي تی در اين خصوص می‌گوید: «یکی از چالش‌های توسعه فناوری اطلاعات در ايران به تغییر مدام تصمیم‌گیری در رده‌های بلا برمی‌گردد. برای مثال زمانی قرار بود توسعه فناوری اطلاعات از طریق پروژه‌هايی همچون طرح تکفا پیش برود که بعدها اين مسیر تغییر پیدا کرد و معاونت فناوری اطلاعات تشکیل شد که اين معاونت به علت دولتی بودن و محدودیت اختیارات نتوانست آن طور که انتظار می‌رفت به توسعه آي‌تی کشور کمک کند. در نهایت می‌توان به اين نتیجه رسید که انحلال یا وجود اين معاونت تا زمانی که برنامه و تصمیمات درستی در‌اين حوزه گرفته نشود، تاثیری روی صنعت آي‌تی کشور نخواهد داشت.»
علاقه دولت به ارتباطات بیشتر از فناوری اطلاعات
در حالی که 27 اردیبهشت روز جهانی ارتباطات و جامعه اطلاعاتی نام گرفته است. اما در کشور ما اين روز با عنوان ارتباطات و روابط عمومي نامگذاری شده است که همین تغییر نام نیز چالش‌های اساسی و عدم توجه مسوولان کشور را به حوزه فناوری اطلاعات نشان می‌دهد. عدم توجه به بحث فناوری اطلاعات در کشور را حتی می‌توان در اظهارات مسوولان وزارت ارتباطات نیز مشاهده کرد. به عنوان مثال محمد سلیمانی، وزیر ارتباطات دولت نهم به صراحت اظهار مي‌كرد که اين وزارتخانه تمایل به ورود در حوزه فناوری اطلاعات ندارد و‌اين بخش باید به ارگان دیگری واگذار شود. همچنین تقی‌پور، وزیر كنوني ارتباطات هرچند قبل از رسیدن به‌اين پست قول‌هایی برای توسعه فاوری اطلاعات کشور داده بود و دولت دهم را به عنوان دولت الکترونیک معرفی کرد، اما با گذشت تقریبا 7 ماه از وزارت وی هنوز هم نمی‌توان پیشرفت قابل توجهی را نه در حوزه آي‌تی و نه حتی در دولت الکترونیکی کشور دید.
مروری بر تحولات چند سال اخیر در حوزه فناوری اطلاعات به ویژه بررسی سیاست‌های دولت هم در‌اين حوزه نشان از چالش‌های پیش روی مدیریتی در بدنه‌اين دولت دارد. در همین زمینه حسن صحراپور، مدیر کل نظارت و بازرسی اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان بازرسی کل کشور، می‌گوید: «در دولت نهم وضعیت فناوری اطلاعات متولی خاص و دقیقی از جهت وجود دستگاه‌های اجرایی خا نداشت، آنچه در برنامه چهارم از نظر برنامه و بودجه وجود داشت، حوزه‌های زیرساختی بود. به علاوه برنامه چهارم توسعه توجه ویژه به حوزه ارتباطات و زیرساخت داشت که امیدواریم در برنامه پنجم به بخش‌های فناوری اطلاعات بپردازد.» وی همچنین با انتقاد از اينکه سیستم آي‌تی کشور منسجم و پیوسته کار نمی‌کند، اظهار داشت که در حوزه دولت الکترونیک دچار عدم پیوستگی سیستم‌ها هستیم.
سهیل مظلوم نیز در خصوص مجموعه فعالیت‌های وزارت ارتباطات و فناروری اطلاعات در دو حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گوید: «برای درک بهتر از وضعیت اين دو حوزه باید دو مقایسه انجام داد؛ اول مقایسه با برنامه چهارم توسعه و بعد سنجش با دیگر کشورهای توسعه یافته. در حوزه ارتباطات و براساس آنچه که در برنامه توسعه‌اي کشور در نظر گرفته شده است می‌توان اين ادعا را داشت که تقریبا به تمامي آنچه در برنامه پیش‌بینی شده است از نظر کمي رسیده‌ایم، اما از نظر کیفی هنوز مشکلاتی وجود دارد. اما در حوزه فناوری اطلاعات و همان‌طور که مشهود است نه تنها از نظر کیفی، بلکه از نظر کمي‌هم به توسعه‌اي دست نیافته‌ایم و از برنامه بسیار عقب هستیم.» به باور وی، در حوزه فناوری اطلاعات طی چند سال اخیر اتفاق قابل توجهی رخ نداده است و تنها اتفاق قابل توجه در اين حوزه ارائه کارت هوشمند سوخت بوده که آن هم نه به خاطر آي‌تی بلکه به خاطر فشار برای ساماندهی سوخت کشور بوده است.
حرف آخر
سازمان ملل متحد امسال را سال «شهرهاي بهتر، زندگي بهتر با فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی» نامگذاری کرده است. استفاده از ترکیب فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی با هم نشان دهنده تلفیق اين دو فناوری در هم است. بی‌شک توسعه دیجیتالی در کشور تنها با توسعه شبکه‌های مخابراتی به دست نمی‌آيد و بدون فناوری اطلاعات کیفیت زندگی مردم به حد مطلوب نخواهد رسید. آيا مدیران وزارت ICT به‌اين موضوع باور دارند؟
منبع : دنیای اقتصاد
