نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
درست یکسال و هفت ماه گذشته بود که فیضی، مدیرعامل شرکت مخابرات، در مقابل حجم وسیعی از شکایت‌های شرکت‌های PAP (شرکت‌های بخش‌خصوصی فعال در حوزه خدمات‌دهی اینترنت پرسرعت)، به دلیل سرویس‌دهی این شرکت به برخی سازمان‌ها و نهادها اعلام کرد که مخابرات به هیچ وجه قصد وارد شدن به حوزه اینترنت را ندارد؛ چراکه توزیع خدمات اینترنتی به هیچ وجه برای این شرکت سود و درآمدی به همراه نداشته و تنها مخابرات به خواست دولت برای خدمات‌رسانی به کاربران دست به ارائه اینترنت زده است.
اما گویا با خصوصی شدن شرکت مخابرات اظهارات مسوولان این شرکت دچار تغییر 180درجه‌ای شده؛ چراکه چند روزی است که ثبت‌نام و ارائه سرویس اینترنتی به مشترکان تهرانی توسط این شرکت با قیمتی نسبتا پایین و به صورت رسمی آغاز شده است.
ارائه سرویس اینترنت پرسرعت (ADSL) از سوی شرکت تازه خصوصی شده مخابرات اظهارنظرها و انتقادات فراوانی را به دنبال داشته است. گروهی عمل شرکت مخابرات به عنوان یک شرکت خصوصی را کاملا قانونی می‌دانند و براین باورند ه با ورود این شرکت به بازار اینترنت بسیاری از برنامه‌های عقب افتاده در زمینه ارائه پورت پرسرعت توسط بخش خصوصی جبران خواهد شد و در نهایت کاربران به خدمات بهتر و باکیفیت‌تری دسترسی پیدا خواهند کرد. اما گروهی دیگر اقدام مخابرات را کاملا انحصاری توصیف می‌کنند و معتقدند مخابرات با در اختیار داشتن سرمایه هنگفت و امکانات موجود حاصل آمده از اعتبارات دولتی، دیگر اپراتورهای فعال در حوزه سرویس‌دهی خدمات اینترنت پرسرعت را حذف خواهد کرد و انحصاری جدید در بازار شکل خواهد گرفت.
رقابتی برای انحصار کامل
بر اساس گزارش‌ها و اخبار منتشر شده مخابرات به تازگي به فكر ارائه خدمات اينترنتي نیفتاده است؛ چراكه بنا بر اظهارات كارشناسان اين حوزه، شركت مخابرات از حدود 3 الي 4 سال پيش با آينده‌نگري به خصوصي‌سازي دست به فراهم كردن زيرساخت‌ها و تكميل تجهيزات خود زده بود. در همان موقع مخابرات اعلام كرده بود كه قصد ارائه اين خدمات را به بخش دولتي دارد كه در همان زمان با برخوردهاي شديدي از طرف شركت‌هاي ارائه‌دهنده اينترنت پرسرعت مواجه شد. بسياري از سازمان‌ها با اين عمل مخابرات مخالفت كردند؛ چراكه تمام سرويس‌هاي جديد حوزه آي‌تي تنها بايد از طريق بخش‌خصوصي به متقاضيان ارائه مي‌شد. وجود چنين شرايطي اين سوال را مطرح مي‌کرد كه مخابرات در آن زمان و با توجه به امكانات و زيرساخت‌هاي لازمي كه در اختيار داشته است به چه دليل با شركت‌هاي PAP همكاري لازم را انجام نداده؛ چراكه اكثر اين شركت‌ها يكي از دلايل اصلي مشكل خود، در ارائه با كيفيت خدمات سرويس ADSL به كاربران را عدم همكاري مخابرات با شركت‌ها اعلام كرده بودند؛ اما مخابرات نیز در پاسخ به این ادعای شرکت‌های PAP به مصوبه سازمان تنظیم مقررات مورخ دهم تیر ماه سال 84 اشاره می‌کند که در آن به صورت واضح اشاره شده است که شرکت‌های مخابرات استانی مکلف به تامین فضای پسیو و حتی‌الامکان ملزم به تامین فضای اکتیو مورد نیاز شرکت‌های دارای پروانه ارائه خدمات عمومی انتقال داده‌ها از طریق خطوط کابلی (PAP) است. در واقع براساس این مصوبه مخابرات هیچ الزامی به فراهم کردن امکانات لازم برای خدمات‌دهی به شرکت‌های PAP نداشته است.
به اعتقاد كارشناسان هدف مخابرات از اين حركت تنها ايجاد رقابت با بخش خصوصي بوده است. رقابتي كه به خاطر قدرت و عظمت اين شركت پرسابقه قطعا به نفع طرف مقابل يعني همان شركت‌هاي PAP نخواهد بود.
علی توسلی، مدیرعامل شرکت اینترنتی نيونت در خصوص تاثیر ورود مخابرات در حوزه ارائه اینترنت پرسرعت روی کار شرکت‌های PAP می‌گوید: «اگر مخابرات بخواهد با این شرایط و با داشتن سرمایه، تجهیزات و امکاناتي که در اختیار دارد وارد بازار شود طبیعتا بخش خصوصی نمی‌تواند فعالیتی داشته باشد. حضور مخابرات در اين عرصه باعث رقابت شديد بين شركت‌هاي PAP خواهد شد، آن هم نه از نوع رقابت سالم چراكه اين شركت بزرگ با تمام قدرت وارد اين حوزه مي‌شود و با در اختيار داشتن تجهيزات كافي همه چيز را تحت سلطه خود قرار مي‌دهد. در چنين حالتي رقابت غيرممكن خواهد شد و بسياري از شركت‌هاي ارائه‌دهنده ADSL از پا خواهند افتاد.»
وی همچنین در خصوص قیمت سرویس‌های شرکت مخابرات و برنامه‌های شرکت‌های PAP برای کاهش قیمت چنین اظهار می‌کند که این بخش تا یک حدی و برای بقا در بازار مجبور است قیمت‌های خود را کاهش دهد، اما هی وقت نمی‌تواند زیر قیمت تمام شده یک سرویس، قیمت‌گذاری کند. اگر مخابرات در حال حاضر اقدام به این کار کرده است به این دلیل است که سرمایه و امکانات زیادی در اختیار دارد و باید از مسوولان این شرکت پرسید که آیا آنها هم برای ارائه خدمات اینترنتی همان راه شرکت‌ها PAP را رفته‌اند. در واقع این شرکت نیز باید همچون شرکت‌های PAP هزینه‌هایی همچون سیستم نگهداری، پشتیبانی، تبلیغات، نیروی انسانی و… را حساب و بعد قیمت ارائه کند.
به اعتقاد توسلی اگر شرکت مخابرات واقعا خصوصی شده است باید همچون دیگر شرکت‌های فعال در این حوزه به عضویت سازمان نظام صنفی در بیاید و در جلسات شرکت‌های PAP برای قیمت‌گذاری شرکت کند و با تعامل با دیگر فعالان این بازار جلوی هدر رفتن سرمایه و ورشکست شدن شرکت‌های PAP را بگیرد.
محمودرضا خادمی، رییس کميسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز در این خصوص می‌گوید: «طبق پروانه شركت PAP هيچ وقت قرار نبود كه شركت مخابرات وارد اين حوزه شود و از ابتدا اين نوع خدمات فقط بايد از طريق این شرکت‌ها صورت مي‌گرفت.» به اعتقاد خادمي، هدف مخابرات از اين حركت نشان‌دهنده اين موضوع است كه اين شركت مي‌خواهد حوزه اينترنت پرسرعت را نيز مثل ديگر حوزه‌ها تحت انحصار خود دربياورد. وی در ادامه می‌افزاید: «اصل بازار ADSL دسترسی و خطط مسی آن است و از آنجا که مخابرات روی سیم مسی انحصار کامل دارد با سرمایه و کاهش قیمت خدمات اینترنتی خود به راحتی می‌تواند این بازار را تحت کنترل خود در بیاورد و رقیبان خود را از صحنه حذف کند.» اين عضو كميسيون اينترنتي سازمان نظام صنفي رايانه‌اي بر اين باور است كه آن زمان كه مخابرات هنوز قرار نبود به بخش‌خصوصي سپرده شود به طور نامحدودي امكانات لازم را به شركت‌ها ارائه مي‌داد و حال با توجه به خصوصي شدن و پيوستن به جمع سرويس‌دهندگان ADSL ديگر همان خدمات را هم ارائه نخواهد داد.
تهدیدات جدید در راه
اما نگرانی‌های بخش خصوصی به اینجا ختم نمی‌شود؛ چراکه درست در زماني كه بحث واگذاري اينترنت وايمكس
به وسيله شركت‌هاي خصوصي مطرح شده مخابرات با عنوان اين كه خصوصي شده و مي‌تواند وارد اين عرصه شود قصد رقابت با شركت‌هاي خصوصي كه به تازگي وارد اين عرصه شده‌اند، دارد؛ البته شايد اين امر به نظر برخي از مسوولان باز شدن فضاي رقابتي در كشور باشد؛ ولي عرضه اينترنت پرسرعت تا سقف
2 مگ بر ثانيه مخابرات با قيمت 745600 ریال در مقابل قيمت حداقل 2 برابري شركت‌هاي جديد وايمكس اين بحث رقابت را هم از بين مي‌برد و به عبارتي مي‌توان گفت مخابرات باز هم درصدد انحصار بازار است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ارائه سرویس وایمکس از طریق سه شرکت برنده شده در مزایده که یکی از آنها در واقع همان شرکتی است که مخابرات را در بورس خریداری کرده است، تهدید جدیدی برای شرکت‌های PAP محسوب می‌شود. در واقع ورود و ارائه تکنولوژی وایمکس در کشور بسیاری از محدودیت های موجود توسط خطوط ADSL را برداشته و به کاربران این امکان را می‌دهد تا در دورترین مناطق که شرکت‌های خصوصی به هر دلیل قادر به سرویس‌دهی نیستند خدمات خود را ارائه کنند؛ اما مجموع این شرایط باعث می‌شود که شرکت‌های PAP از یک سو دست به رقابت ناعادلانه با شرکت مخابرات در زمینه ADSL بزنند و از طرفی دیگر خود را آماده رقابت با شرکت‌های خدمات‌دهنده وایمکسی کنند که بزرگ‌ترین آنها باز هم همان مخابرات است.
به اعتقاد فریدون قاسم‌زاده، عضو هیات عملی دانشگاه و مدیرعامل شرکت اینترنتی افرانت، تنها نهادی که می‌تواند شرکت‌های PAP را از این وضعیت نجات دهد قضاوت عادلانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است. وی در ادامه اظهار می‌دارد که وجود چنین شرایطی حدود دو دهه پیش در کشورهای پیشرفته‌ای همچون آمریکا، آلمان، کانادا و… افتاده است و شرایط خاص و غیر قانونی هم نیست؛ چراکه شرکت‌های بزرگ مخابراتی دنیا به دلیل وسعت، سرمایه بالا و مدت زیادی که انحصار را در دست داشته‌اند مایل هستند بعد از خصوصی‌سازی هم به روش کاری خود ادامه دهند؛ اما آنچه در این بین اهمیت دارد این است که باید دید آنها از چه راهی برای خارج شدن از بحران استفاده کرده‌‌اند و چگونه توانسته‌اند جلوی شکست بخش خصوصی خود را بگیرند. این کشورها با تشکیل یک نهاد مستقل به نام رگولاتوری و نظارت مستقیم نهاد روی فعالیت فعالان بخش جلوی انحصار و حذف اپراتورهای کوچک را گرفته‌اند. قاسم‌زاده نیز بر این باور است که اگر در شرایط حال سازمان تنظیم مقررات بتواند با استقلال کامل روی سقف و کف قیمت‌های بازار نظارت داشته باشد قطعا می‌توان از حذف شرکت‌های PAP جلوگیری کرد و با ایجاد یک رقابت سالم خدمات بهتر و با کیفیت‌تری را به دست کاربران نهایی برساند.
بنا بر اظهارات كارشناسان، هر چند مخابرات تمام زيرساخت‌ها و امكانات لازم را براي ارائه خدمات ADSL دارد؛ ولي نمي‌تواند در اين حوزه موفق باشد مگر اينكه تنها در نقش يك سرمايه‌گذار ظاهر شود و امكانات خود را در اختيار بخش خصوصي قرار دهد. به اعتقاد این کارشناسان مخابرات بايد تمامي امكانات و تجهيزات خود را به صورت برون‌سپاري يا هم‌سپاري در اختيار بخش خصوصي قرار دهد و در واقع تنها هدفش كسب درآمد باشد.
تجربه نشان داده كه مخابرات به هيچ وجه در پاسخگويي به نياز كاربران موفق عمل نكرده است.به باور اکثر فعالان مخابرات نبايد روي سرويس‌هاي جديد سرمايه‌گذري كند؛ چراكه هنوز پروژه‌هاي قبلي خود را تمام نكرده و تعدادي از آنها هنوز سرانجام مشخصي ندارند. در واقع مخابرات با در اختيار گذاشتن سرمايه، تجهيزات و امكانات لازم به شركت‌هاي PAP، تنها نظاره‌گر باشد و با درآمدي كه از اين راه كسب مي‌كند، پروژه‌هاي ناتمام خود را تكميل كند.
منبع : دنیای اقتصاد
