نام نویسنده: مریم عسگری
حتما تا به حال این ضرب‌المثل قدیمی که می‌گویند «از مرگ می‌گیرند تا به تب راضی شود» را شنیده‌اید. حالا این وضعیت یک مصداق عینی در بازار رایانه است. ركود حاكم بر بازار كامپيوتر اگرچه در نگاه نخست باعث متضرر شدن فعالان اين صنف و حتي كناره‌گيري برخي از فعالان اين حوزه از فعاليت در اين زمينه شده است، اما به درازا كشيده شدن اين ركود حواشي ديگري را نيز در اين بازار هزار رنگ به مراه داشته است كه وقوع كلاهبرداري به شيوه‌هاي مختلف يكي از اتفاقاتي است كه شايد از نظر مصرف‌كنندگان مخفي بماند، ولي فعالان بازار با آن درگير شده‌اند و از اين بابت گله‌مند هستند و البته متضرر و نگران.
البته اين اتفاقات در بازار رايانه آن هم با توجه به كاهش شديد تقاضا امري چندان غريب نيست و فعالان بازار معتقدند هر از چند گاهي، افرادي سودجو با سوءاستفاده از اعتماد فعالان بازار و همچنين خرج اعتبار خود از سايرين كلاهبرداري مي‌كنند.
اما آنچه در خور توجه است اين است كه كلاهبرداري در بازار، اين اواخر امري طبيعي شده و در شيوه‌هاي مختلفي بروز مي‌كند. اين طور ه پيدا است برخي از افراد سودجو در بازار يد طولايي در طراحي كلاهبرداري‌هاي اين چنيني دارند و گروه ديگري نيز يا آنقدر ساده لوح هستند كه فريب اين افراد را مي‌خورند يا اينكه شرايط بازار در حدي نامساعد است كه فعالان بازار ناچارند ريسك كنند و با اين خطرات مواجه شوند.
جالب اينجا است كه روساي هياتمديره مراكز خريد و فروش رايانه زير بار اين موضوع كه كلاهبرداري به روش‌هاي مختلف در مراكز خريد و فروش باب شده است نمي‌روند و فعالان بازار نيز معتقدند كه مديران پاساژها تنها به پول شارژ و اجاره رفتن واحدها توجه دارند نه چيز ديگر.
زخم كهنه در بازار
«با زخم بايد ساخت طول مي‌كشه، ولي خوب مي‌شه. اين از جمله‌هاي معروف فيلم «سگ كشي» است. جمله‌اي كه وقتي قهرمان زن اين فيلم براي خريد چك‌هاي شوهري كه به كلاهبرداري متهم شده است، كتك خورد، زخمي شد و در هم شكست از زبان او بيان شد.
نمي‌دانم اصلا فيلم معروف بهرام بيضايي «سگ كشي» را به خاطر داريد يا نه؟
فيلمي كه در آن مردي اقدام به يك كلاهبرداري با مبلغ سنگين كرده و متواري شده بود و همسر وي براي نجات همسرش و بازگرداندن او به زندگي‌اش چك‌هاي وي را از طلبكاران با هر جان كندني بود خريداري كرد و در نهايت همسرش مجددا به زندگي تجاري‌اش بازگشت. اما…
قصد نداريم گزارش را خيلي سينمايي كنيم، ولي از اين جهت پاي اين فيلم به ياد ماندني را به گزارشمان باز كرديم كه همين اتفاق در حال حاضر در بازار رايانه نيز افتاده است. هر چند که گفته می‌شود مشابه این اتفاق امر طبیعی در بين سایر صنوف نیز هست.
فعالان بازار مي‌گويند، متاسفانه اين موضوع در بازار رايانه باب شده است كه برخي از افراد كالاهايي را به صورت چكي از فروشندگان مي‌خرند و سپس بدون پاس كردن چك‌ها، متواري مي‌شوند. ولي پس از مدتي يكي از بستگان درجه یک یا دو يا وكيل اين فرد براي خريد چك‌هاي فرد متواري شده به بازار مراجعه مي‌كند و چك‌ها را با حدود 60 درصد مبلغ اصلي خريداري مي‌كند.
شخص متواري هم پس از مدتي وارد بازار مي‌شود و فعالیت‌اش را دوباره آغاز می‌کند. حال یا در همان بازار یا در سایر بازارهای کامپیوتر.
محسن بهنامي، يكي از فعالان بازار در اين رابطه مي‌گويد، طي مدت اخير اين شيوه كلاهبرداري در بازار باب شده و مالباختگان نيز ناچارند براي زنده كردن حداقل نيمي از پول خود پيشنهاد وكيل يا بستگان فرد متواري را براي خريد چك‌ها بپذيرند.
فرهنگي، مسوول فروش شركت دات‌كام نیز در اين باره مي‌گويد، در شرايط فعلي اين موضوع در بازار اتفاق افتاده، اما هنوز باب نشده است.
او می‌گوید: فعاليت و تجارت در بازار رايانه مانند كفتربازي است و هر آن امكا از بين رفتن يا به قول اين فعال بازار پريدن سرمايه و بازنگشتنش وجود دارد.
وي افزود، هم‌اکنون اكثر فعالان بازار به شرط دريافت چك ضمانت از طرف حساب، معامله‌هاي سنگين غيرنقدي را انجام مي‌دهند، ولي اين چك‌هاي ضمانتي هم در صورتي كه فرد متواري شود به كار نمي‌آيند.
به هر حال با توجه به شرايط بازار، هنوز كه هنوز است، هستند افرادي كه از روي اجبار به ديگران اعتماد مي‌كنند و اين همان زخمي است كه بايد با آن ساخت. هر قدر هم كه مداوا شدن آن طول بكشد. تا زماني كه بازار سر و سامان گيرد، تا زماني كه ارگان‌هاي مربوطه و حتي اعضاي هياتمديره مراكز خريد و فروش رايانه به ين فكر بيفتند كه اندكي احساس مسووليت لازم است.
تا وقتي كه تصميم درست و حسابي براي جلوگيري از بروز اين كلاهبرداري‌ها اتخاذ شود بايد با اين زخم ساخت.
البته اين را هم بگويم كه برخي از فعالان بازار گويا عادت كرده‌اند كه زخمي‌را كه هنوز خوب نشده را دستكاري كنند و دو باره سر آن را باز كنند. يا اينكه از يك سوراخ چند بار گزيده شوند.
شايد فعالان بازار مقصر باشند كه با اعتماد بي‌جا باعث مي‌شوند افراد سودجو اقدام به كلاهبرداري كنند و از كلاهبرداري‌هايي كه قبلا شده درس عبرت نگيرند.
هياتمديره پاساژها به دنبال …
اگرچه به نظر مي‌رسد اعضاي هياتمديره مراكز خريد و فروش رايانه بايد در مورد اتفاقاتي كه در اين مراكز مي‌افتد اشراف كامل داشته باشند و براي مقابله با كلاهبرداري و اتفاقات نظير آن موضع‌گيري سختي داشته باشند، ولي اكثرا اين افراد وقوع اين كلاهبرداري‌ها را تكذيب كرده يا آن را بسيار جزئي مي‌دانند.
فعالان بازار نيز كه نسبت به اين موضوع گله‌مندند، مي‌گويند اعضاي هياتمديره اين مراكز به اموري مانند پرداخت به موقع شارژ از طرف كسبه، دريافت هزينه انبار و … دقت داشته و به مسائل ديگر توجهي ندارند.
عضو هياتمديره يكي از مراكز خريد و فروش رايانه در اين باره مي‌گويد، در شرايط فعلي كه دلار قيمت ثابتي ندرد، بحران اقتصادي گريبانگير جوامع شده است و همچنين با توجه به كاهش خريدهاي دولتي وقوع كلاهبرداري در بازار كامپيوتر اجتناب‌ناپذير است و وقوع اين معضل دور از ذهن نيست.
وي افزود: براي جلوگيري از وقوع كلاهبرداري اقداماتي كرده‌ايم كه تا حدودي وقوع اين امر را محدود مي‌كند.
به گفته وي اعضاي هياتمديره پاساژها در قالب يك اطلاعيه روابط تجاري كسبه را روشن كرده‌اند و از كسبه خواسته‌اند تا در چنين روابطي دقت كافي داشته باشند.
به گفته وي، پيگيري دقيق و مستمر ارسال كالا، تسويه نقدي و…. برخي از اقداماتي است كه تا حدودي در برابر وقوع اين كلاهبرداري‌ها مانع ايجاد مي‌كند.
يكي ديگر از اعضاي هياتمديره مراكز خريد و فروش رايانه هم مي‌گويد، بايد توجه داشت كه وقتي يك مجتمع كامپيوتري رشد مي‌كند و تعداد اعضاي آن زياد مي‌شود نظارت روي آن كمتر مي‌شود و احتمال وقوع چنين اتفاقاتي وجود دارد.
اتحاديه پاسخ مي‌دهد
با اينكه اتحاديه صنف رايانه، ماشين‌هاي اداري و داده‌ورزي، طي سال‌هاي اخير توجه خاصي به وضعيت بازار و پروانه‌دار كردن اعضاي آن داشته است و بر اين اعتقاد است پروانه‌دار شدن اعضاي اين صنف و فعالان بازار مي‌تواند تا حدود زيادي در برابر بروز مشكلاتي مانند كلاهبرداري و … مانع ايجاد كند، هنوز كه هنوز است تعداي از اعضاي صنف فاقد پروانه كسب هستند و گاه و بي‌گاه شاهد بروز اتفاقات ناخوشايندي در بازار رايانه هستيم.
شهرام شيرمست، رييس اين اتحاديه مي‌گويد: اگرچه اتحاديه مسوول جلوگيري از بروز كلاهبرداري و نظارت بر چند و چون اين اتفاقات نيست، اما تلاش كرده است تا با مجاب كردن فعالان صنف براي دريافت پروانه كسب، به بازار نظم دهد.
به گفته وي، اتحاديه براي فعالان صنف پروانه كسب صادر مي‌كند و در صورتي كه هر يك از اعضا تخلف كنند پروانه آنها براي هميشه لغو مي‌شود و مجددا به آنها پروانه داده نمي‌شود.
به گفته شيرمست، اتحاديه نمي‌تواند در مورد اين اتفاقات اعمال قدرت كند و تنها راه اين است كه افرادي كه مي‌خواهند معاملات سنگين كنند حتما در مورد پروانه دار بودن افراد از اتحاديه استعلام كنند. به گفته شيرمست طي هفت سال گذشته تنها دو مورد كلاهبرداري توسط افراد پروانه دار صورت گرفته است و مابقي كلاهبرداري توسط افرادي صورت گرفته است كه فاقد پروانه بوده‌اند.
وي افزود: متاسفانه اعضاي هياتمديره پاساژها نظارت چنداني بر پروانه‌دار بودن يا نبودن كسبه ندارند و تنها با بازرسي‌هاي گاه و بي‌گاه اتحاديه اين موضوع مشخص مي‌شود كه اتحاديه هم نمي‌تواند به طور مداوم پاساژها را بازرسي كند.
ختم كلام
به نظر مي‌رسد زخم كهنه اين كلاهبداري‌ها در بازار رايانه، هنوز التيام نيافته دوباره سر باز مي‌كند و اگرچه عاملان اين اتفاقات با شگرد‌هاي خاص خود سعي مي‌كنند به اين كلاهبرداري‌ها جلوه اي رسمي‌دهند، اما باز هم اين فعالان بازار هستند كه متضرر مي‌شوند. آن هم در اين بازار راكد و به قول فعالان بازار بدون سود.
منبع : دنیای اقتصاد
