نام نویسنده: حامد شفیعی
در حالی که تنها چهار ماه تا پایان سال 88 یعنی پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور باقی مانده کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات نقدها و ایرادهایی را به برنامه پنجم توسعه کشور مطرح کرده اند. این نقدها که بیشتر جنبه عدم توجه به اهداف کیفی تعیین شده در برنامه است، موجب شده کارشناسان با نگاهی تردید آمیز به برنامه پنجم نگاه کرده و این نگرانی را داشته باشند که در برنامه پنجم نیز نواقصی دیده شود. شهیندخت خوارزمی عضو انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی بر این عقیده است که در لایحه برنامه پنجم توعه نواقصی دیده می شود. براساس اظهارات این کارشناس این نواقص در حالی در برنامه پنجم مشهود بوده که برنامه چهارم توسعه در مرحله اجرا موفق نبوده است.
معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز گرچه به طور صریح به خلأ های برنامه چهارم نمی پردازد اما بر این عقیده است که برنامه پنجم باید به نحوی تدوین شود که در اتلاف منابع و سرمایه صرفه جویی شود. اظهارات شهیندخت خوارزمی و عبدالمجید ریاضی در نشست علمی جایگاه ارتباطات و جامعه اطلاعاتی در برنامه پنجم توسعه، چشم اندازها و انتظارها بیان شده است.
فناوری اطلاعات جایی در برنامه ندارد
هر چند که زمان محدودی برای تدوین و نهایی کردن برنامه پنجم توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور مانده اما کارشناسان امیدوارند با بررسی دقیق و نگاهی دوباره به اهداف این برنامه، نقایص برنامه پنجم را برطرف کرد.
به گفته شهیندخت خوارزمی اگر آنچه به عنوان صرفه جویی در منابع کشور مدنظر است قرار است جزء اهداف برنامه باشد، باید این برنامه به شکل دیگری تعریف شود چرا که این کارشناسان حوزه جامعه اطلاعات معتقد است نقص های برنامه پنجم موجب می شود در آماری که پس از پایان برنامه ارائه می شود، شاهد هیچ گونه صرفه جویی در منابع و سرمایه نباشیم.
از طرفی صاحب نظران بر این باورند که زمانی نقایص برنامه به میزان حداقلی خود می رسد که در آن از مشارکت نهادهای مدنی، بخش خصوصی و ذی نفعان استفاده شود. خوارزمی در این باره می گوید: «توجه ویژه به موضوع فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از نظرات دست اندرکاران این حوزه سبب می شود برنامه در مسیر صرفه جویی منابع عملکردی بهتر داشته باشد. در عین حال باید این موضوع را مدنظر داشت که ذی نفعان فناوری اطلاعات و ارتباطات تمامی مردم هستند و همین مساله تفاوت این برنامه را با دیگر برنامه ها مشخص می سازد.»
براساس گفته های این استاد دانشگاه نگاه مسوولان به مقوله فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه چهارم توسعه این بود که تصور می کنند فناوری اطلاعات پدیده ای ثابت بوده در حالی که این مساله پدیده ای شتاب دهنده است. به همین دلیل باید با دقت علمی عملکرد برنامه چهارم مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد و بر اساس آن بندهای برنامه پنجم تدوین شود. در عین حال باید پیش فرض های فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه پنجم مدنظر قرار گرفته و با درک این مساله که فناوری اطلاعات یک موضوع جهانی است برنامه پنجم تدوین شود.
برنامه پنجم و نگاه هدفمندی
براساس اظهارات عبدالمجید ریاضی پیاده سازی برنامه پنجم توسعه در کشور نیازمند سلسله مراتب در نظام ارتباطی و برنامه ریزی است تا با استفاده از فضای فرهنگی، راهکار و ساختار جدیی برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به کار گرفته شود. این اظهارات در حالی بیان می شود که به گفته خوارزمی در متن لایحه پنجم توسعه کشور حتی یک بار هم به جامعه اطلاعات اشاره نشده چه رسد به اینکه به مفهوم و ماهیت این موضوع توجه شود.
به گفته معاون فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مطرح کردن این مباحث باید پیش از تدوین برنامه صورت می گرفت اما در مقابل عضو انجمن مطالعات جامعه اطلاعات حتی در پیش نویس برنامه پنجم به جنبه های توسعه ای، فناوری محوری، راهبری و تاریخی پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات توجه نشده است.
پرشسی که در این میان مطرح می شود این است که به راستی وظیفه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به ویژه معاونت فناوری اطلاعات و شورای عالی فناوری اطلاعات چیست؟ آیا وظیفه ای غیر از سیاستگذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند که برنامه پنجم نیز جمع بندی این سیاست ها است که اینک این مساله مورد غفلت واقع شده است؟ با این حال ریاضی با توجیه این مساله بیان می کند در این زمینه نیازمند افزایش آگاهی، هدفمندی و همگام شدن بخش خصوصی هستیم.
البته او حضور بخش خصوصی را منوط به ارائه برنامه ای در این زمینه می داند و می گوید: «بخش خصوصی باید برای خود برنامه داشته باشد، راه حل ارائه دهد و یک قدم جلوتر از بخش دلتی حرکت کند.»
ریاضی با انتقاد از عملکرد بخش خصوصی می افزاید: «اما در زمان حاضر بخش خصوصی 10 قدم عقب تر از دولت در حرکت است.» البته براساس اظهارات کارشناسان این عدم توسعه بخش خصوصی را باید به حساب عملکرد مسوولان در خصوص نحوه مواجهه با این بخش در صدور آیین نامه ها و بخشنامه ها گذاشت. با این حال معاون فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر این عقیده است که پیش نویس برنامه پنجم توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور نشان از هدفمندی این برنامه داشته و بیانگر این مساله است که برنامه پنجم دارای نگاهی مقطعی نیست. با این وجود باید در نظر داشت تدوین برنامه پنجم توسعه کشور بدون توجه به جایگاه ویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور را با چالش هایی مواجه می سازد. در حالی که کشور در زمینه تحقق دولت الکترونیک و سطح دسترسی کاربران به اینترنت پرسرعت در نظام رده بندی جهانی جایگاهی در خور توجه نداشته و همچنین با در نظر گرفتن سند چشم انداز 20 ساله کشور که رسیدن به جایگاه علمی منطقه یکی از اهداف این سند تلقی می شود، نادیده گرفتن فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه موجب زیر سوال رفتن نظام مدیریتی کشور که مدعای مدیریت مبتنی بر دانایی است، خواهد شد.
منبع : سرمایه
