نام نویسنده: سونیتا سراب‌پور
اگر پای صحبت هر یک از کاندیداهای ریاست‌جمهوری نشسته و یا شعارهای آنها را شنيده باشید، متوجه خواهید شد که هر کدام از آنها در خصوص تمامی مسائل اقتصادی، سیاست خارجی و داخلی، فرهنگی، اجتماعی و… صحبت و برنامههای خود را برای هر یک از این حوزه‌ها اعلام می‌کنند،
اما کمتر دیده یا شنیده شده است که این کاندیداها از برنامههای خود در حوزه آی‌تی که یکی از ابزارهای توسعه در هر کشور محسوب می‌شود، سخن به میان بیاورند. در واقع می‌توان گفت که فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاه خاصی در برنامههای هیچ یک از کاندیداهای دوره‌های پیشین انتخابات یا دور جدید نداشته است. بنابراین با توجه به بی‌مهری کاندیداهای دهمین دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری، به سراغ فعالان این صنف رفتیم و خواسته آنها را از رييس‌جمهور آینده‌شان جویا شدیم. برای تیه این گزارش به سراغ افراد باسابقه و فعال در این حوزه رفتیم، اما اکثر آنها مایل به صحبت نبودند و اظهار می‌داشتند که ما انتقاد داریم اما ننویسید چرا که فکر می‌کنند ما به خاطر مسائل شخصی این ادعا‌ها را داریم در حالی که ما نگران مسائل ملی کشور هستیم. تعدادی از آنها حتی جرات بیان کردن خواسته‌های خود از رييسجمهوری آینده را نداشتند و حاضر به مصاحبه هم نشدند. در این گزارش ما با تعدادی از فعالان و کارشناسان این حوزه صحبت کردیم که در ادامه می‌خوانید.
فقدان مدیریت در برنامه
نصرالله جهانگرد، دبیر سابق شورای عالی اطلاع‌رسانی ابتدا به ضعف آی‌تی و عدم توجه دولت به این حوزه اشاره کرد و گفت: «کلا طی سال‌های اخیر شاهد انسجامی در مدیریت حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور نبودیم، بنابراین هیچ پیشرفتی را هم مشاهده نکردیم. علت این امر هم به نابسامانی مدیریت در این بخش، عدم پیمودن برنامههای تصویب شده، نبود نهاد راهبری کننده برای فعالیت‌هایی که برای پیشرفت حوزه آی‌تی کشور به شدت مورد نیاز بوده و… برمی‌گردد.»
جهانگرد هم در خصوص خواسته‌هایش از رييسجمهوری می‌گوید: «مهمترین کاری که آن فرد به عنوان رييسجمهوری آینده می‌تواند انجام دهد ساماندهی نهاد راهبری و مدیریت در حوزه آی‌تی است.
مساله اصلی در حوزه آی‌ت کشور حرکت براساس برنامه است چرا که آی‌تی یکی از ابزارهای توسعه در هر کشور به حساب می‌آید و اگر ما نتوانیم با آگاهی و اشراف درستی به این موضوع بپردازیم، باید هزینه‌های زیادی را پرداخت کنیم. طی چند سال گذشته نسبت به فناوری اطلاعات گنگی و نابسامانی مدیریت زیادی دیده شده که همین امر باعث شده بسیاری از پروژه‌ها و طرح‌ها بدون هیچ پایان و نتیجه‌ای باقی بماند. در واقع ما هیچ وقت طی این مدت ندیدیم که دستگاهی از پیشبرد طرح‌های آی‌تی خود براساس آنچه در برنامه آمده است، گزارشی ارائه کرده باشد.»
به گفته وی، تمام دستاوردهای بین‌المللی که پیش‌تر در این حوزه به دست آمده بود یا کاملا متوقف شده یا از بین رفته است که این شرایط به نوع مدیریت و عدم اعتقاد مدیران دولتی به کارآیی این بخش برمی‌گردد. جهانگرد براین باور است که زمانی این شرایط تغییر پیدا می‌کند که مدیرانی آگاه و آشنا به این حوزه روی کار آیند و باور داشته باشند که آی‌تی یک برنامه کوچک برای یک دستگاه خاص نیست، بلکه ابزاری است که می‌تواند باعث رشد و ادامه حیات جامعه در محیط بین‌المللی شود. انتظار جهانگرد از رييسجمهوری آینده این است که تیم آگاه و متخصصی را برای رهبری این حوزه تشکیل دهد تا عقب‌افتادگی‌های موجود در بخش فناوری و اطلاعات کشور جبران شود.
تقویت مدیری و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی
مسعود داوری‌نژاد، ریيس سابق سازمان تنظیم مقررات و عضو هیات‌مدیره شرکت تلویزیون‌سازی شهاب، ابتدا به وضعیت حال اشاره می‌کند و می‌گوید: «در چند سال اخیر بخش فناوری اطلاعات با از هم‌پاشیدگی و از هم‌گسستگی‌های فراوانی روبه‌رو بوده است. نمونه‌های آن هم راه‌اندازی تعداد زیادی سازمان، شورا و نهاد مسوول در این حوزه است که هر کدام برنامه ویژه‌ای را برای بخش آی‌تی کشور در نظر دارند. امیدوار بودیم که این تعداد سازمان‌ها سروسامانی پیدا کند که البته در این خصوص حرکت‌هایی انجام شد، اما با گذشت زمان تمام آنها متوقف شدند. به عنوان مثال بیان شد که تعدادی از نهادها و شوراهایی که حالت موازی دارند حذف خواهند شد که این کار سیاست درستی بود، اما با طراحی بسیار ضعیفی همراه شد که به متوقف شدن این بخش انجامید. در حال حاضر چندین دستگاه و نهاد در حوزه آی‌تی مشغول فعالیت هستند که هیچ‌کدام برش‌ها و خاصیت‌های لازم را ندارند. قابل ذکر است که در این بین وزارت ارتباطات هم این قضیه را به طور کامل فراموش کرده است.» وی در ادامه دلیل به وجود آمدن چنین شرایطی را ناشی از عدم آشنایی مدیران وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات با حوزه آی‌تی ربط می‌دهد و می‌افزاید: «مدیرانی که در این وزارتخانه فعالیت می‌کنند، سابه فعالیت چندانی را در این حوزه نداشته‌اند و تلاشی هم برای استفاده از نیروهای متخصص داخلی و خارجی نداشتند. افرادی باید در این حوزه فعال باشند که افق لازم برای اجرای برنامه، حداقل برای خودشان روشن باشد. داوری‌نژاد درخصوص خواسته‌های خود از رييس‌جمهور آینده چنین اظهار کرد: «مشکلی که ما طی چند سال گذشته داشتیم که فقط هم مربوط به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیست، عدم توجه به مدیریت است. در حال حاضر همه فکر می‌کنند ذاتا مدیر هستند؛ بنابراین می‌توانند در هر زمینه‌ای فعالیت کنند. دانش مدیریت به شدت ضعیف است و هرچه جلوتر می‌رویم کمتر به این قضیه پرداخته می‌شود. چه در بخش دولتی و چه خصوصی ظرفیت یک مدیریت توانمند هنوز نتوانسته است شکل بگیرد و الان مدیران این بخش کسانی هستند که اطلاعات فنی یا الکترونیکی یا غیرمرتبط داشته‌اند. یکی از این خواسته‌ها توجه به انتخاب مدیریت در تمام سطوح است. خواسته دیگر استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی است که می‌تواند به رشد صنعت آی‌تی در کشور کمک فراوانی کند، همچون کشورهای امارات، هند و… که از ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده و آنها را به ثروت تبدیل می‌کنند.»
توجه ویژه به آی‌تی
پرویز رحمتی، رييس سازمان نظام صنفی استان تهران، به نامه و سوالاتی که فعالان صنف آی‌تی به کاندیداهای راست جمهوری دهم نوشته و در آن خواسته‌های خود را اعلام کرده‌اند اشاره می‌کند و در خصوص جایگاه فناوری اطلاعات در چند سال گذشته در دولت می‌گوید: «آی‌تی طی چند سال گذشته در سبد اولویت قرار نداشته و انتظار این است که با توجه به جایگاه فناوری اطلاعات در توانمندسازی بخش‌های اصلی اقتصاد کشور توجه ویژه‌ای به این حوزه در برنامههای آینده صورت بگیرد. همچنین محورهای اصلی و کانونی از یک طرف متوجه استقرار سامانه دولت الکترونیک در دستگاه‌های دولتی است، به گونه‌ای که خدمات الکترونیکی غیرحضوری به آحاد مردم به سهولت و راحتی ارائه و باعث صرفه‌جویی‌های قابل ملاحظه‌ای ا نظر هزینه مراجعه مردم به ادارات دولتی شود. از طرف دیگر در رابطه با توسعه کسب و کار الکترونیکی در موسسات، سازمان‌ها و شرکت‌های بخش خصوصی، تعاونی و دیگر زیرمجموعه‌های غیردولتی باید سازوکار لازم پیش‌بینی شود به صورتی که این سازمان‌ها در جهت افزایش بهروری منابع سازمانی خودشان به فناوری اطلاعات تکیه کنند. در واقع با تمرکز روی این دو موضوع زمینه‌های توسعه و رونق بازار آی‌تی فراهم شود.»
رحمتی در ادامه به لزوم بازنگری و تکمیل قوانین و مقررات این حوزه اشاره کرد و اظهار داشت: «با بازنگری، تدوین و تصحیح قوانین تصویب شده در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، شرایط رقابتی بازار را فراهم و در راستاي تحقق سیاست‌های اجرای اصل 44 و قانون مربوط به آن، امکان افزایش حضور بخش غیردولتی به ویژه بخش خصوصی در حوزه فناوری اطلاعات و کاهش تصدیگری‌های دولتی را فراهم کنند. این‌ها مجموعه کلی از خواسته‌های ما از رييس‌جمهور آینده است که امیدواریم به آن جامه عمل پوشانده شود.»
خواسته‌هایمان را الان می‌خواهیم
علیپور، مدیرعامل شرکت فراسو به عنوان مدیر در بخش خصوصی، با این سوال مخالف و مایل نبود که خواسته‌اش را از رييس‌جمهور آینده بیان کند، چرا که به باور وی وقتی هنوز کسی مشخص نیست، نمی‌توان از او خواسته‌ای داشت. به عقیده علیپور روشی که ما فقط در زمان انتخابات خواسته‌های خود را از آدم مجهولی اعلام می‌کنیم روش جالبی نیست، چرا که ما زمانی که فردی سر کار است باید خواسته‌های خود را اعلام و خواستار اجرای آن باشیم. من خواسته‌ام را همین الان می‌خواهم نه زمانی که قرار است فردی دیگر روی کار بیاید. در کل خواسته هر فعال اقتصادی این است که وضعیت کسب، تولید و حجم بازارش افزایش پیدا کند، اما خواسته اصلی خود را زمانی که رييس جمهور انتخاب شد می‌گویم.
بیان برنامه‌ها و محورهای آی‌تی به صورت شفاف
یکی از کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات که به دلایلی خاص، مایل نبود نامش فاش شود، براین باور بود که صعت آی‌تی کشور در چهار سال گذشته پیش از پیش دچار ضعف و رکود شد و مدیران این حوزه نتوانستند بر اساس آنچه در برنامه پیش‌بینی شده بود پیش بروند.
وی ابتدا به خواسته‌ها و برنامه‌هایی که در این چند سال عملی نشدند، اشاره می‌کند و می‌گوید: «در برنامه پنج ساله چهارم، مجلس براساس بودجه 200 STM1 را تصویب کرد که در حال حاضر تعداد این STM1ها به چیزی در حدود 35 عدد رسیده است. اتفاق جالبی که از زمان همین دولت هم رخ داده، این است که جبران عقب‌افتادگی را به این شکل کردند که Send و Recive را با هم جمع می‌کنند و اظهار می‌دارند که کشور به 11 گیگابیت رسیده است، در حالی که در هیچ جای دنیا Send و Recive متقارن را با هم جمع نمی‌کنند.
هم‌اکنون کشور از این برنامه عقب است و به نظر نمی‌رسد که تا انتهای برنامه که امسال به پایان می‌رسد هم این عقب‌افتادگی را جبران کند، اما عقب‌افتادگی بعدی در حوزه اینترنت پرسرعت است که براساس برنامه قرار بود چیزی در حدود يك‌میلیون و 200 هزار پورت اینترنت پرسرعت در کشور فعال شود این درحالی است که تنها تعداد پورت‌های فعال درکشور (نه پورت‌های منصوبه) به چیزی در حدود 250 هزار پورت می‌رسد. قابل توجه است که در این خصوص، هدف‌گذاری بسیار محتاطانه‌ای شده چرا که يك‌میلیون و200هزار پورت عددی نیست، اما مساله بعدی در خصوص پهنای باند است.
براساس تعریف‌های موجود، پهنای‌باند برای خودش یک تعریف مستقل و استانداردشده‌ای دارد. پهنای باند از يك‌و نیم مگابیت در ثانيه به بالا را «اينترنت پرسرعت» می‌گویند. اما در کشور ما ابتدا گفتند 128 مگابیت بعد از کلی فشار و اعتراض آن را به 256 رساندند و اسم آن را براد بند گذاشتند. در واقع تعریف آنها از پهنای باند تعریفی است که در هیچ کجای دنیا مورد قبول نیست.»
به اعتقاد این کارشناس مجموعه‌ای از اتفاقات در کنار هم باعث شده که دولت نتواند به خواسته‌ها و وعده‌هایی که داده است جامه عمل بپوشاند. این کارشناس در پایان در خصوص خواسته‌ها صنف آی‌تی از رييسجمهوری آینده برای جبران عقب‌افتادگی می‌گوید: «به نظر من رييسجمهوری آینده به طور واضح باید برنامههای خود را برای صنعت آی‌تی کشور بیان کند، همانطور که دیگر برنامههای خود را بیان می‌کند.
چرا که آی‌تی یک بخش مستقل است و به نوعی موتور توسعه دیگر بخش‌ها هم محسوب می‌شود. در کل رييسجمهوری آینده باید برنامه توسعه آی‌تی خود را به عنوان محور توسعه اقتصادی، اجتماعی کشور بیان کند تا کسانی که به او رای می‌دهند، بدانند آیا این فرد اصلا آشنایی با این حوزه دارد یا خیر.
همین که برنامه بگذارد مجبور می‌شود برای این حوزه جایگاهی را در نظر بگیرد.» بنا‌بر اظهارات این کارشناس اینکه حتی یک کاندیدا از حوزه فناوری اطلاعات حرف بزند بسیار بهتر از زمانی است که اصلا در برنامه‌ها به آن توجهی نشود.
