نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
در اواخر ترم دوم تحصيلي بود كه زمزمه راه‌اندازي پايگاه ثبتنام اينترنتي دانشگاه را شنيده بود. با رسيدن زمان انتخاب واحد، خود را براي يك انتخاب واحد سريع و بي‌دردسر، به دور از صف‌هاي طولاني در دانشگاه آماده مي‌كند.
پشت ميز كامپيوتر مي‌نشيند و آدرس سايت را تايپ مي‌كند. بعد از وقفه طولاني هميشگي در باز كردن سايت‌ها، شماره دانشجويي و رمز خود را وارد مي‌كند. صفحه‌اي پيش رويش باز مي‌شود كه در آن گزينه‌هاي مختلفي وجود دارد، از ميان اين گزينه‌ها، گزينه ليست دروس و ثبتنام را انتخاب مي‌كند. بعد از گذشت زماني طولاني، صفحه هشداري را مي‌بينيد كه در آن اين جمله ذكر شده است «زمان انتخاب واحد شما گذشته است».
دلش هري مي‌ريزد با خود فكر مي‌كند، يعني دير اقدام كرده است، اما اشتباه نكرده روز انتخاب واحد او امروز است. تمام مراحلي را كه قبلا انجام داده بود دوباره تكرار مي‌كند، اما باز هم همان پيغام هشدار روي صفحه نمايش نقش مي‌بندد.
با حالي مستاصل در سايت به دنبال گزينه راهنما يا شماره‌اي مي‌گردد كه او را كمك كند، اما به جز گزينه‌هايي كه هنوز فعال نشده است، چيز ديگري نمي‌بيند. راهي به جز رفتن به دانشگاه برايش نميماند.
وقتي به دانشگاه مي‌رسد حجم انبوهي از دانشجويان را مي‌بيند كه هركدام با چهره‌‌اي در هم و عصباني حالي شبيه به او را دارند. پله‌ها و طبقات دانشگاه را چند بار بالا و پايين مي‌كند. جواب‌هاي مختلفي چون مهم نيست، دير نمي‌شود، ناراحتي ندارد، دوباره تلاش كنيد، ما نمي‌توانيم كاري كنيم، به كافي‌نت سر بزنيد و… را مي‌شنود.
نااميدتر از هميشه، بالاخره بعد از سپري شدن دو روز و پر شدن تمام كلاس‌ها توانست تعدادي از واحدهاي خود را آن هم از طريق همان روش قديمي بگيرد. به اين فكر مي‌كند كه ثبتنام اينترنتي برخلاف نامش دردسرهايي بيشتر از ثبتنام سنت دارد.
انتخاب واحد كامپيوتري
سال‌ها است كه آغاز سال تحصيلي براي دانشجويان ايراني علاوه بر نگراني پر شدن كلاس‌ها با نگراني ديگري به نام انتخاب واحد و با خستگي در ازدحام ثبت‌نام‌كنندگان همراه است. البته هزينه ثبتنام مخصوصا براي دانشجويان دانشگاه آزاد دغدغه ديگري است كه هر ترم دانشجويان اين دانشگاه‌ها با آن روبه‌رو هستند.
در واقع ثبتنام براي دانشجويان به كابوسي تبديل شده است كه از آن راه گريزي ندارند. شايد دغدغه ثبتنام سنتي دانشجويان باعث شده كه دنياي مجازي وارد عمل شده و كار اين قشر از جامعه را آسوده كند.
تقريبا در سال 84بود كه ثبتنام از طرق اينترنت در دانشگاه‌هاي آزاد كشور شروع شد و اين در حالي است كه اين نوع ثبتنام تا پيش از اين در دانشگاه‌هاي سراسر كشور نيز ديده مي‌شده است.
انتخاب واحد اينترنتي در واقع با هدف جلوگيري از كاغذبازي، سرعت بالاتر، سهولت در كار، كاهش فشار رواني، كاهش ترافيك و هزينه‌ها، آسودگي كار دانشجويان شهرستاني و … راه‌اندازي شده است. ثبتنام اينترنتي شايد به ظاهر نمايان‌گر راحتي و آسودگي در كار باشد، اما در عمل، هنگام انتخاب واحد دانشجويان بامشكلاتي روبه‌رو مي‌شوند كه انتخاب واحد كاغذي و منتظر ماندن در صف‌هاي طولاني را به انتخاب واحد الكترونيكي ترجيح مي‌دهند.
گفتني است مشكلات ثبتنام اينترنتي در دانشگاه‌ها كه به تازگي از اين طريق اينترنت انتخاب واحد مي‌كنند، بيشتر است؛ چرا كه به علت عدم اطلاع‌رساني و عدم آشنايي دانشجويان با سايت اكثر آنها نمي‌توانند از اين طريق انتخاب واحد كنند و مجبور مي‌شوند كه براي ثبتنام به دانشگاه خود مراجعه كنند.
يكي از دانشجويان دانشگاه آزاد واحد تهران مركز كه به تازگي ثبتنام خود را از طريق اينترنت انجام مي‌دهد از سرعت كم خطوط اينترنت اظهار نارضايتي مي‌كند و مي‌گويد: «من در منزل و از طريق سرعت Dailap نتوانستم ثبتنام كنم و به خاطر همين مجبور شدم به كافي‌نت برم. تازه در آنجا هم به دليل حجم انبوهي از دانشجويان كه به سايت مراجعه كرده بودند نتوانستم فايل شخصي خود را باز كنم. بنابراين دو روز است كه از ساعت 7 الي 4 بعدازظهر به دانشگاه مراجعه كرده‌ام، ولي باز هم نتوانسته‌ام انتخاب واحد خود را انجام دهم.»
بهاره آقاجاني يكي ديگر از دانشجويان اين دانشگاه و از معدود كساني است كه توانسته بود از طريق اينترنت انتخاب واحد كند. او نيز از ثبتنام اينترنتي راضي نيست و در اين خصوص اظهار مي‌دارد: بعد از زدن نام كاربري و رمز عبور و ورود به سيستم ثبتنام صفحه‌اي پيش رويم باز شد كه مربوط به دانشجوي ديگري بود. در واقع من مي‌توانستم واحدهاي دانشجويي ديگري را حذف و اضافه كنم. اين مشكل البته براي دانشجويان ديگر نيز رخ داده است. وي در ادامه مي‌افزايد: «هنگام انتخاب واحد اگر روي يك درس چند بار كليك مي‌كرديم، نام اين درس به تعداد زياد در ليست انتخاب واحد قرار مي‌گرفت و دانشجو مي‌توانست تعداد زيادي واحد تكراري بگيرد.
ضمن اينكه با اين كار سقف تعداد دانشجو براي درس ارائه شده پر مي‌شد و اين به اين معني است كه نام يك دانشجو به عنوان 10 نفر در يك كلاس ثبت مي‌شد و جا براي ديگر دانشجوها باقي نميماند».
البته در بين اين دانشجويان افرادي هم بودند كه با سرعت پايين اينترنت به راحتي توانسته بودند، انتخاب واحد كنند، اما در هنگام گرفتن پرينت از درس‌هاي خود متوجه شده‌اند كه با اينكه تمام مراحل را مو به مو انجام داده‌اند، اما هيچ واحدي در ليست انتخاب واحد آنها ثبت نشده است.
منبع مشكلات ثبتنام الكترونيكي
اشتباهات كوچك و بزرگي كه در ثبتنام سنتي ديده مي‌شد با اينترنتي شدن آن به صورت ديگري بر دانشجويان رخ نمايان مي‌كند. ورود اطلاعات نادرست، عدم اجراي فرمان كاربر، قفل شدن سايت و… از جمله مواردي است كه سبب بي‌اعتمادي دانشجويان به ثبتنام اينترنتي شده است كه به اعتقاد اكثر كارشناسان علت اصلي به وجود آمدن چنين شرايطي به عدم كفايت مسوولان و مديران شبكه دانشگاه‌ها برمي‌گردد.
فرج كميجاني، كارشناس آموزش درخصوص مشكلات ثبتنام اينترنتي مي‌گويد: «همان‌طور كه مي‌دانيد استفاده از تكنولوژي‌هاي نوين در كارهاي روزمره باعث تساهل و سرعت بخشيدن در كار مي‌شود، اما اگر استفاده از اين تكنولوژي‌هاي نوين به درستي صورت نپذيرد كار براي كاربران به سختي صورت مي‌پذيرد. به عنوان مثال روشي كه وزارت كشور براي ثبتنام كانديداهاي مجلس هشتم به كار برد به دليل عدم كارآيي و عدم مديريت لازم مشكلاتي را به وجود آورد. در مورد ثبتنام اينترنتي دانشگاه‌ها هم وضعيت به همين صورت است، چون طراحي سايت به افراد زبده و متخصص سپرده نمي‌شود. بنابراين پاره‌اي از مشكلات براي دانشجويان به وجود مي‌آيد».
به گفته كميجاني استفاده از فن‌آوري نوين بايد يك روزي مورد استفاده اكثر مردم جامعه قرار بگيرد. بنابراين چه خوب است مسوولان سايتي با كاربري بهتري طراحي كنند تا اين مشكلات براي دانشجويان پيش نيايد.
وي به مشكلات اساسي موجود در اين بخش اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: «در حال حاضر بستر لازم از نظر امكانات سخت‌افزاري به حد قابل قبولي در اختيار كاربران نيست. افرادي كه دست به طراحي سايت مي‌زنند تخصص و تجربه لازم براي انجام اين كار مهم را ندارند و تا زماني كه اين مشكلات حل نشود نمي‌توان انتظار داشت كه استفاده از تكنولوژي اثرات مطلوب خود را در جامعه بگذارد».
در همين زمينه علي‌اكبر جلالي، پژوهشگر IT و استاد دانشگاه مشكل اصلي در ثبت‌نام‌هاي اينترنتي را به كمبود پهناي باند ربط مي‌دهد و مي‌گويد: «در حالي كه در كشور ما پهناي باندي در حدود 10گيگابايت در ثانيه در سراسر كشور توزيع مي‌شود همزمان 22ميليون كاربر از اين امكان محدود استفاده مي‌كنند كه اين محدوديت پهناي باند در زمان ثبت‌نام‌هاي اينترنتي خود را به بدترين شكل ممكن نشان مي‌دهد. درواقع در زمان ثبتنام اينترنتي دانشگاه‌ها حجم عظيمي از دانشجويان به خاطر اينكه كلاسي پر نشود به سايت‌ها هجوم مي‌آورند و از آنجايي كه پهناي باند كشور پاسخگوي اين تعداد كاربر نيست، بنابراين مشكلات گسترده‌اي به وجود مي‌آيد».
به اعتقاد جلالي، تا زماني كه كشور شبكه ملي پرسرعت نداشته باشد و كاربران نتوانند از اينترنت پرسرعت استفاده كنند وضع موجود ادامه خواهد داشت. در حال حاضر كمتر از يك‌درصد مردم به اينترنت پرسرعت دسترسي دارند در صورتي كه با اين شرايط كاربراني كه مي‌خواهند ثبتنام كنند يا از ساير خدمات سايت‌ها استفاده كنند با خطا و مشكل مواجه مي‌شوند. بنابراين براي جلوگيري از اين مشكل بايد دانشگاه‌ها و مراكز آموزش راه‌حلي را پيدا كنند و با فراهم كردن امكانات سخت‌افزاري تا حدودي جلوي كمبودهاي موجود را بگيرند.
جلالي در ادامه به نقاط قوت و ضعف ثبتنام اينترنتي اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: «ثبتنام از طريق اينترنت داراي امتيازات فراواني است كه از جمله آن ميتوان به كاهش هزينه‌ها، افزايش سرعت عمل، دقت كامل، شفاف‌سازي، عدالت، جلوگيري از ازدحام، كاهش نيروي انساني، كاهش فشار رواني دانشجو، صرفه‌جويي در انرژي و… اشاره كرد.
همچنين اگر در استفاده از فن‌آوري‌هاي نوين امكانات و شرايط لازم فراهم نشود تمام نقاط قوي ثبتنام اينترنتي به زيان تبديل مي‌شود. چرا كه فراهم نكردن امكانات به نوعي دوباره‌كاري به وجود مي‌آورد و وقت مديران را مي‌گيرد.»
در همين زمينه علي عباس‌پور، رييس كميسيون آموزشي مجلس مشكلات به وجود آمده در ثبت‌نام‌هاي اينترنتي دانشگاه‌ها را به عدم وجود سيستم سخت‌افزاري لازم و نبود زيرساخت‌هاي شبكه مخابراتي مرتبط مي‌داند و مي‌گويد: «در حال حاضر اكثر دانشگاه‌هاي دولتي و آزاد از طريق اينترنت يا تلفن اينترنتي «Voip» دست به ثبتنام مي‌زنند. اما به دليل اينكه بعضي از امكانات مورد نياز مثل پهناي باند، سيستم سخت‌افزاري لازم براي انجام اين كار فراهم نمي‌شود در ثبتنام اينترنتي دچار مشكل مي‌شوند.
به اعتقاد وي، مشكل اصلي در اين حوزه به نوع نرم‌افزار يا خرابي سايت برنمي‌گردد بلكه مشكل اصلي به پايين بودن سرعت اينترنت برمي‌گردد.
نهاد آموزشي و استفاده از خدمات الكترونيكي
اما در اين بين آنچه مسلم است اين موضوع است كه در كشور ما استفاده از فن‌آوري‌هاي نوين با اجبار به مردم تحميل مي‌شود. و هيچ اطلاع‌رساني و فرهنگ سازي در استفاده از خدمات الكترونيكي به مردم داده نمي‌شود. در نگاه اول به نظر مي‌رسد دانشگاه‌ها و مراكز آموزشي به عنوان مجموعه آكادميك بايد چنان در استفاده از فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات به‌روز و كارآمد باشند كه بتوانند به عنوان الگويي براي ساير نهادها به حساب آيند و اين در حالي است كه در عمل چنين شرايطي را نمي‌بينيم.
به اعتقاد اكثر كارشناسان استفاده و به‌كارگيري فن‌آوري‌هاي نوين در سيستم آموزشي كشور به كندي صورت مي‌گيرد و اين بخش از جامعه كه زيربناي ساير بخش‌هاي جامعه است از خدمات الكترونيكي كمترين بهره را مي‌برد.
اما عباس‌پور اين عقيده را ندارد و بر اين باور است كه نهادهاي آموزشي در كشور بيشترين تلاش را در زمينه به‌كارگيري فن‌آوري‌هاي نوين انجام مي‌دهند. وي در ادامه مي‌افزايد: «استفاده نكردن از تمام توان فن‌آوري‌هاي نوين تنها مربوط به سيستم آموزشي كشور نيست؛ چرا كه كلا تمام نهادها و سازمان‌هاي كشور در استفاده از خدمات حوزه IT كمترين بهره را مي‌برند. در حال حاضر كشورهاي پيشرفته تمام فعاليت‌هاي خود اعم از خريد، پر كردن فرم، واريز كردن پول و… را از طريق اينترنتي انجام مي‌دهند و اين در حالي است كه در كشور ما به دليل عدم استفاده صحيح از خدمات اينترنتي و به دليل فراهم نبودن امكانات زيرساختي پاره‌اي از مشكلات به وجود مي‌آيد و كاربران كمترين استفاده را از خدمات اينترنتي دارند.»
وي در ادامه اظهار مي‌دارد: «دولت الكترونيك در كشور ما شكل گرفته است، اما استفاده موثر از آن هنوز به مردم آموزش داده نشده است.»
به اعتقاد عباس‌پور يكي از دلايل رشد كند استفاده از خدمات الكترونيكي در كشور به آشنا نبودن پرسنل سازمان‌هاي مختلف برمي‌گردد. چرا ه در حال حاضر مجهزترين و كامل‌ترين دستگاه‌هاي كامپيوتري روي ميز كار كاركنان و مديران ديده مي‌شود، اما به دليل عدم آموزش لازم از آنها استفاده مطلوبي نمي‌شود.
رييس كميسيون آموزش مجلس در خصوص حل مشكلات موجود نيز مي‌گويد: «براي استفاده گسترده از فن‌آوري نوين در سازمان‌ها و ادارات بايد مجموعه فعاليت‌هايي مانند برنامه‌ريزي، تشكيل دوره‌هاي تخصصي، آموزش مردم، تقويت زيرساخت‌هاي كشور، افزايش پهناي باند و … انجام شود تا مشكلات موجود برطرف شود.
به اعتقاد وي، مراكز آموزشي و دانشگاه‌ها از جمله سازمان سنجش از موفق‌ترين نهادهايي هستند كه به گسترش استفاده ا خدمات آي‌تي در كشور كمك كرده‌اند كه از جمله آن ميتوان به ثبتنام اينترنتي كنكور يا توليد نرم‌افزار انتخاب رشته از طرف سازمان سنجش اشاره كرد. هر چند كه به اعتقاد برخي كارشناسان اين نرم‌افزار پاسخگوي نياز كاربران نيست، اما مي‌تواند قدم خوبي در استفاده از خدمات الكترونيكي باشد.
يكي دو هفته از انتخاب واحد اينترنتي دانشگاه گذشته و كلاس‌ها برگزار شده‌اند. در حياط دانشجوياني را ميتوان ديد كه تا به هم مي‌رسند از انتخاب واحد كذايي خود صحبت مي‌كنند. هنوز هم ميتوان دانشجوياني را ديد كه پله‌ها را بالا و پايين مي‌كنند و برگه به دست از سمتي به سمت ديگر پاس اده مي‌شوند.
حرف زدن از ليست ناقص دروس ارائه شده، قفل كردن سايت، غيرفعال بودن گزينه‌هاي موجود در صفحه سايت، پيش‌بيني انتخاب واحد اينترنتي ترم بعد و اضطراب دانشجويان تا شروع سال تحصيلي ديگر همچنان ادامه خواهد داشت.
در اين بين تنها ميتوان اين اميد را داشت كه شايد با گذشت چند ماه ديگر و برطرف كردن مشكلات به وجود آمده، ترم بعدي در انتظار انتخاب واحد راحت‌تري بود.
منبع : دنيای اقتصاد
