نام نویسنده: عليرضا کاشيانa_kashian@rojina.com
بزرگراه فناورى – باهر عصمت، رابط منطقه‌اى آيکان در خاورميانه است. او در فوريه گذشته از طرف وزارت ارتباطات و فناورى اطلاعات کشور مصر که از سال 2002 به‌عنوان مدير برنامه‌ريزى مخابرات در آن مشغول به‌کار است، به عضويت آيکان درآمد. آغاز فعاليت‌هاى او از سال 1993 به‌عنوان مهندس سيستم‌ها در مرکز کابينه اطلاعات و حمايت از تصميمات، آغاز شد و پس از آن به شرکت شبکه ارتباطى نيوبريج که بعدها توسط شرکت آلکاتل خريدارى شد منتقل شد و در آن‌جا تا سال 2002 به‌عنوان مشاور سيستم‌ها انجام وظيفه کرد.
عضويت در آيکان نقشه‌اى نبود که او براى آن از قبل طرح‌ريزى کرده باشد. در حقيقت آيکان به‌دنبال فردى جهت کار در منطقه خاورميانه بود که از طريق يکى از رابط‌هاى منطقه‌اى او را پيدا کرد. هنگام آغاز مذاکرات شغل بسيار وسوسه‌انگيزى به‌نظر او آمد و به دو دليل اين کار را پذيرفت: دليل اول اين بود که او عمدتا داراى سابقه کارى فنى با کمى فعاليت‌هاى تجارى در بخش خصوصى بود و تصور مى‌کرد که اين کار به تجربياتش به‌خصوص در زمينه سياستگذارىهاى اينترنت و توسعه سياست‌گذارى‌ها در سطح جهانى خواهد افزود. دليل دوم اينترنت و جامعه آن بود. او اعتقاد دارد که اينترنت يک محيط منحصر به‌فرد، بسيار جذاب و تاثير‌گذار است. بنابراين، بودن در کنار اين جامعه و کار کردن با آن براى او موقعيتى بود که تصميم به تقب آن گرفت. هنگامى که موضوع مصاحبه با هفته‌نامه را با وى درميان گذاشتم بسيار علاقه نشان داد و بلافاصله زمينه براى اين گفت‌وگو فراهم شد. با توجه به نقش وى در يکى از کليدى‌ترين نهادهاى مديريتى اينترنت، نظرات وى براى خواننده ايرانى مى‌تواند بسيار جذاب باشد.
وظايف اصلى شما با توجه به قراردادتان با آيکان چيست؟
مسؤوليت‌هاى عمده من عبارتند از:
•ارتباط و کار فعالانه با جامعه اينترنتى منطقه، درک نيازهايشان و پاسخ به آن‌ها.
•هدايت جهت توسعه و پيش‌برد مشارکت‌ها.
•بالا بردن آگاهى‌ها درباره آيکان و افزايش مشارکت کليه ذى‌نفعان منطقه در فرآيندهاى آيکان.
آيکان تا پيش از اين و در سال‌هاى 2002 يا 2003 براى اين مناطق رابطى منصوب نکرده بود، آيا هم‌اکنون آيکان در همه مناطق دنيا رابط دارد؟
آيکان تاکنون پنج رابط منطقه‌اى منصوب کرده است که کانادا و کارائيب، آمريکاى لاتين، اروپا، آفريقا و همچنين خاورميانه را تحت پوشش قرار مى‌دهند و درحال حاضر نيز درحال استخدام يک يا دو رابط براى منطقه آسيا- اقيانوسيه است.
در پاسخ بخش دوم سؤال شما، اگرچه آيکان درحال حاضر همچنان همان مسؤوليت‌هاى قبلى خود (هماهنگى جهانى شناساگرهاى منحصر به‌فرد اينترنت) را برعهده دارد، اما محدوده فعاليت‌هايش در اين عرصه در طول دو، سه سال گذشته افزايش فاحشى داشته است. براى مثال دامنه‌هاى مرتبه بالاى عمومى بيشترى مطرح شده‌اند، نام‌هاى دامنه بين‌المللى بخش عمده توجهات را به‌خود اختصاص داده‌اند، فرآيند WSIS فضاى جديدى را براى گفت‌وگوهايى که آيکان فعالانه در آن شرکت مى‌کند باز کرده است. علاوه بر اين، سياستگذارىهاى بيشترى در مورد آدرس‌هاى IP، به‌خصوص با رشد IPv6 مشاهده مى‌شود، ساختارهاى At Large فعال‌تر شده‌اند و انتظاراتشان نيز از آيکان بيشتر شده است. اين‌ها نمونه‌هايى از محدوده فعاليت‌هايى است که در سال‌هاى اخير افزايش يافته است.
در نتيجۀ رشد و توسعه فعاليت‌ها، آيکا بايد کارکنانش را افزايش دهد تا بهتر بتواند پاسخ‌گوى نيازهاى جامعه جهانى اينترنت باشد. روى کار آمدن رابط‌هاى منطقه‌اى جهت پاسخ‌گويى به جامعه جهانى اينترنت، تنها بخشى از اين توسعه‌هاست. اينکه رابط‌ها درک بهتر و رابطه نزديک‌ترى با مناطق تحت پوششان داشته باشند تا بتوانند پاسخ و پيشرفت‌هاى مؤثرترى را فراهم کنند، امرى لازم و ضرورى است.
نقش آيکان پس از فرآيند WSIS شکل شفاف‌ترى به‌خود گرفته است، حتى به‌نظر مى‌رسد تنها سازمان قدرتمندى که به مذاکرات راهبرى اينترنت ادامه خواهد داد آيکان است. هر شخصى مى‌تواند تشخيص دهد که آيکان نه‌تنها قدرتش را از دست نداد است بلکه اعتبار بيشترى نيز به‌دست آورده است و اکنون در تلاش جهت گشودن مذاکرات بيشتر و نشان دادن شفافيت در فرآيندهاى آيکان است.
ارزيابى شما در خصوص WSIS و تاثيرات آن بر فعاليت‌هاى آيکان چيست؟
در پاسخ به اين سؤال، ابتدا اجازه مى‌خواهم توضيح بدهم که ماموريت آيکان هماهنگى فعاليت‌هاى فنى و توسعه سياست‌هاى مرتبط با شناساگرهاى يکتا (مانند آدرس‌هاى IP)، از طريق فرآيند پايين به بالا و براساس توافق عمومى است. اين تلاشى است که کل جامعه اينترنت به‌واسطه فرآيندهايى آزاد، شفاف و همه‌جانبه در آن شرکت مى‌کنند. آيکان در اين فرآيند وسيله کمکى است که نظرات جاعه اينترنتى را دريافت مى‌کند و آنچه را که آن جامعه درخواست کند، انجام مى‌دهد. مشاهده مى‌کنيد که امروز مدل فوق به‌خوبى کار مى‌کند.
به پرسش شما بر تاثيراتى که WSIS بر آيکان داشته است بازگرديم، من معتقدم که فرآيند WSIS نه‌تنها براى ICANN بلکه براى همه ذى‌نفعان درس‌هاى فراوانى دربر داشت. مهم‌ترين چيزى که آيکان از فرآيند WSIS به‌دست آورد، اقدامات وسيع در جهت بين‌المللى کردن بود. اين نه‌تنها يک مزيت جهانى است بلکه تضمين بهترى جهت مشارکت‌هاى جهانى در آيکان است و در حقيقت يکى از اهداف استراتژيک آيکان در سه سال آينده خواهد بود. در اين مرحله به‌دليل رشد بى‌سابقه اينرنت و تکامل آيکان به‌عنوان يک سازمان، کاملا ضرورى است که فعاليت‌ها و رويه‌هاى آيکان، در اثبات اينکه اين سازمان جهت برآورده ساختن نيازهاى جامعه اينترنتى طرح‌ريزى شده است، مرور و بررسى شود.
همان‌طور که مى‌دانيد برخى مسايل فنى و هماهنگ‌سازى در خصوص اجراى IDN در ميان کشورهاى عرب و همچنين برخى کشورهاى غيرعرب در خاورميانه وجود دارد. به‌عنوان مثال تشابه حروف الفباى عربى، فارسى و اردو. شما تصور مى‌کنيد آيکان چطور مى‌تواند فرآيند اجراى IDN براى زبان‌هاى خاورميانه را تسريع بخشد و چه کسى هماهنگ‌کننده اصلى در اين منطقه است؟
تشابه حروف الفبا در زبان‌ها مختلف از کليدى‌ترين مسايل IDN است. اما قبل از اينکه به زبان خاصى اشاره کنيم، اجازه دهيد من مختصرى از فعاليت‌هاى آيکان که همراه با جامعه اينترنتى در خصوص IDNها انجام داده است، بگويم. در دسامبر سال 2005، آيکان يک کميته مشورتى رييس در خصوص IDN تشکيل داد که وظيفه اصلى آن دادن مشورت به هيات‌مديره آيکان و کلا جامعه آيکان بود. اين مشورت‌ها در خصوص سياستگذارىهاى IDN به‌خصوص در مورد اجراى IDN در سطوح بالا خواهد بود. هدف عمده کميته 25 نفره، پيشنهاد طرحى اجرايى جهت قرار دادن دامنه‌هاى مرتبه بالاى IDN در DNS است. اين کميته درحال حاضر درحال بحث بر روى جزئيات تست فنى IDN است که به احتمال بسيار زياد ابتدا در آزمايشگاه و در مرحله بعدى بر روى سرورهاى ريشه انجام مى‌شود.
در موازات فعاليت‌هاى کميته مشورتى رييس، موضوع سياست‌گذارى IDN نيز با تلاش مشارکتى بين سازمان حمايت از نام‌هاى عمومى (GNSO) و سازمان حمايت از نام‌هاى کد کشورى (ccNSO) و کميته مشورتى دولتى (GAC) بررسى مى‌شود.
در منطقه خاورميانه، مى‌دانم که کارگروه نام‌هاى دامنه عربى (ADN) در نظارت بر تست‌ها فعاليت دارد و همچنين نماينده‌اى در کميته مشورتى رييس دارد. من همچنين از برخى آزمايش‌هايى که جهت تست نام‌هاى دامنه فارسى در IRNIC انجام شده باخبر هستم. IRNIC و SaudiNIC هر دو تجربيات خود را به جامعه ينترنتى در جريان نشست آيکان در مراکش (ژوئن 2006) ارايه کرده‌اند.
با اين حال من باز هم معتقدم که گروه‌هاى مختلف IDN در منطقه بايد با مشارکت بيشترى در طبقه‌‌بندى موضوعات مرتبط مانند آنچه شما درباره حروف الفباى مشابه در زبان‌ها اشاره کرديد، با يکديگر همکارى کنند. همچنين آن‌ها بايد فعالانه‌تر با ديگر سازمان‌ها و کميته‌هاى حمايت‌کننده (مانند ccNSO و GAC) جهت شرکت در فرآيند توسعه سياست‌گذارى‌ها همکارى کنند.
درحال حاضر يک ساختار واحد در منطقه جهت هماهنگى جنبه‌هاى مختلف IDN وجود ندارد، ولى گروه‌هاى مختلف IDN که اکثرا سازمان‌هاى مسؤول دامنه‌هاى مرتبه بالاى کد کشورى (ccTLD) هستند، درحال فعاليت در کنار يکديگر و دادن پيشنهادات در حوزه‌هاى نظرسنجى مختلف در آيکان هستند. در حقيقت فعاليت آن‌ها جهت اطمينان از حضور آنان در فرآيندهاى آيکان است.
ارتباط رابط‌هاى منطقه‌اى آيکان با GAC (کميته مشورتى دولتى اين سازمان) چگونه است؟ آيا آن‌ها جهت برخورد و تماس با دولت‌ها اختصاص داده شده‌اند؟ سازمان‌هاى غيردولتى چطور؟ آيا رابط‌هاى منطقه‌اى آيکان اجازه دارند که با همه بخش‌ها (شامل بخش خصوصى) در تماس باشند و يا فقط به دولت‌ها محدود مى‌شود؟
رابطين آيکان جهت ارتباط با کليه ذى‌نفعان سازمان‌هاى دولتى و غيردولتى، بخش خصوصى، جامعه مدنى و همچنين جامعه فرهنگى و فنى تعيين شده‌اند. نقش اين رابطين جايگزينى براى هيچ‌کدام از وظايف موجود که توسط ديگر اعضاى آيکان و يا سازمان‌ها و کميته‌هاى حمايت‌کننده انجام مى‌شود، نيست. بلکه ترجيحا همکارى نزديک‌تر با اجتماعات منطقه‌اى، کمک و پاسخ‌گويى به نيازهاى آن‌هاست.
همان‌طور که مى‌دانيد تعداد کمى از کشورهاى منطقه خاورميانه به‌طور فعالانه در جلسات GAC شرکت مى‌کنند. دليل آن چه مى‌تواند باشد؟ آيا فکر مى‌کنيد چون تا به‌حال علاقه‌اى به فرآيند آيکان نداشتند در اين جلسات شرکت نمى‌کنند و يا به‌علت کمبود اطلاعات در خصوص نقش آيکان؟
ب‌عقيده من دلايل بيشترى مى‌تواند وجود داشته باشد که از کشورى به کشور ديگر متفاوت است. کمبود اطلاعات يکى از دلايل بنيادى است که بين بسيارى از دولت‌هاى منطقه مشترک است. دولت‌هايى هستند که نمى‌دانند چطور بايد مشارکت کنند؛ آن‌ها تصور مى‌کنند که مشارکت آن‌ها غيرضرورى است زيرا صداى آن‌ها شنيده نخواهد شد. ديگر دولت‌ها در GAC نماينده دارند اما فعالانه در آن مشارکت نمى‌کنند، چون شايد ظرفيت و زمان لازم براى اختصاص دادن به آن را ندارند.
مهم است اشاره کنم که يکى از اهداف استراتژيکى آيکان در سه سال آينده افزايش مشارکت بين‌المللى ذى‌نفعان، شامل دولت‌هاست. همچنين يکى از مسؤوليت‌هاى عمده رابط‌هاى منطقه‌اى ايجاد ارتباط موثر با جوامع اينترنتى از جمله دولت‌ها و توسعه برنامه‌هاى منطقه جهت بالا بردن آگاهى و بيان اهميت مشارکت است. از طرف ديگر براى رابطين نيز حايز اهميت است که حرف جوامع را بشنوند، نيازهايشان را بفهمند و به آن پاسخ و اهميت بدهند.
شما با دارا بودن نقش رابط آيکان در خاورميانه درباره سطح آگاهى در مورد مذاکرات راهبرى اينترنت و همچنين وظايف و عملکردهاى آيکان در ميان دولت‌هاى منطقه خاورميانه و NGOها چه فکر مى‌کنيد؟
به نظر من راهبرى اينترنت فرآيندى است که تازه آغاز شده و کليه گروه‌هاى درگير تا زمانى که اينترنت به رشد خود ادامه دهد، فناورى‌هاى جديد پديدار شوند و طرح‌هاى تجارى بديع توسعه يابند، از آن درس‌هاى فراوانى خواهند آموخت. به هرحال بايد بدانيم که موضوع راهبرى اينترنت موضوعى گسترده و پيچيده است که با بسيارى از جنبه‌هاى سياسى، فنى، قانونى، فرهنگى و تجارى پيوند خورده است. راهبرى اينترنت تنها منحصر به آدرس‌هاى IP و نام‌هاى دامنه نيست بلکه همچنين درباره امنيت در فضاى اينترنت، تفاوت‌هاى فرهنگى، تجارت الکترونيکى، حريم خصوصى کاربر و غيره است و اين موارد با رشد اينترنت گسترش مى‌يابد.
اگر شما درباره سطح آگاهى در منطقه خودمان مى‌پرسيد، در پاسخ مى‌گويم که هنوز راه زيادى در پيش داريم. من معتقدم که افزايش آگاهى تا حدى با مشارکت موثر کليه ذى‌نفعان به‌دست مى‌آيد. من همچنين يک همبستگى محکم بين ملت‌ها و مشارکت بين‌المللى مى‌بينم. به بيان ديگر جوامعى که کليه ذى‌نفعان آن در تعيين سياستگذارىهاى مربوط به راهبرى اينترنت در سطح ملى وارد شده‌اند درک بهتر از آن دارند و نظرهاى باارزش‌ترى را در سطح ملى و منطقه‌اى ارايه مى‌دهند.
چرا ما در خاورميانه تعداد کمى شرکت ثبت‌کننده دامنه داريم؟ حتى در بسيارى از کشورهاى منطقه، حتى يک شرکت ثبت دامنه وجود ندارد. دلايل اين امر چيست؟
به‌عقيده من دليل اين امر ب فرصت‌هاى تجارى برمى‌گردد. قبل از تاسيس آيکان هيچ‌گونه شرکت ثبت‌کننده‌اى وجود نداشت و همه ثبت‌ها توسط يک شرکت ثبت‌کننده ريشه بنام Network Solutions انجام مى‌شد. به‌دليل آشکار بودن ضرورت رقابت در تجارت، آيکان فرآيندى جهت رسميت شناختن شرکت‌ها را معرفى کرد که در آن يک شرکت ثبت‌کننده دامنه که شرايط لازم را داراست، پس از ارسال درخواست خود و انجام بررسى‌هاى لازم توسط آيکان به رسميت شناخته مى‌شود که تاکنون بيش از 700 شرکت ثبت‌کننده به رسميت شناخته شده‌اند و تجارت جديدى را در اين عرصه ايجاد کرده‌اند. هيچ جاى تعجب نيست که بسيارى از شرکت‌هاى فعال در کشورهاى صنعتى به‌دليل بهره‌مند بودن از زيرساخت‌هاى قوى در شبکه اينترنت، در زمينه تجارت دامنه‌ها پيشتاز بوده‌اند.
در همين حال، کاملا آشکار است که رقابت در حوزه نام‌گذارى دشوار است و بازيگران آن بايد به اندازه کافى مهارت داشته باشند که بتوانند در سطح جهانى به رقابت بپردازند. در اين نوع تجارت هيچ شرکتى داراى امتياز ويژه در يک بخش مشخص و در ناحيه جغرافيايى خاص نيست. يک فضاى آزاد براى تشکيل شرکت ثبت‌کننده وجود دارد و کسانى که داراى ابزار لازم و کافى هستند در آن موفق خواهند بود.
از ديدگاه ديگر، لايه‌هاى ديگرى هم در اين تجارت وجود دارد که شرکت‌هايى که جزء شرکت‌هاى تاييدشد آيکان نيستند مى‌توانند در آن ايفاى نقش کنند. به‌عنوان نمونه، شرکت‌هاى واسطه زيادى وجود دارند که از طريق شرکت‌هاى ثبت‌کننده رسمى فعاليت مى‌کنند و عمليات ثبت دامنه را براى مشتريان انجام مى‌دهند. در اين حالت اين شرکت‌ها توسط آيکان به رسميت شناخته نمى‌شوند. آن‌ها با توجه به اندازه تجاربشان تصميم‌گيرى مى‌کنند و بعضا به‌عنوان يک شرکت واسطه، بهتر از شرکت ثبت‌کننده اصلى دامنه فعاليت مى‌کنند.
آيا آيکان بودجه‌اى را براى کمک به کشورها جهت شرکت در نشست‌هاى آيکان اختصاص داده است و يا حتى هيچ بودجه‌اى جهت تبليغات يا انتشارات براى بالا بردن سطح آگاهى در خورميانه دارد؟
آيکان مانند بسيارى از موسسات غيرانتفاعى داراى منابع مالى مختصرى است. به‌واسطه مشارکت جهانى و برنامه استراتژيک که رابط‌هاى منطقه‌اى نيز بخشى از آن هستند، بودجه‌اى براى فعاليت در راستاى توسعه تخصيص داده شده که به‌وسيله اين بودجه، رابط‌ها مى‌توانند در کارگاه‌هاى اطلاعاتى که توسط آيکان و يا با مشارکت سازمان‌هاى ديگر سازمان‌دهى مى‌شود شرکت کنند. به‌عنوان بخشى از اين برنامه، اسناد مربوط به آيکان به زبان‌هاى متعدد تهيه مى‌شود.
آيا شما شاهد فعاليت‌هاى ايران در طول فرآيند WSIS بوده‌ايد؟ ما تمايل داريم نظرات شما را راجع به ايران بدانيم. شما تاثير مشارکت دولت ايران را چگونه مى‌بينيد؟
من در فاز دوم فرآيند WSIS از طرف دولت مصر نماينده مخصوص راهبرى اينترنت بودم. به ياد مى‌آورم که هيات نمايندگان ايرانى در طول فرآيند بسيار فعال عمل مى‌کرد و نظرات موثرى را در موضوعات به‌خصوصى ارايه مى‌داد.
من تنها پنج ماه است که با آيکان همکارى دارم، بنابراين هنوز نمى‌توانم مشارکت دولت ايران در GAC را ارزيابى کنم. با اين حال دريافتم که نماينده GAC ايران جهت مشارکت در کميته بسيار مشتاق و مثبت عمل مى‌کند.
واقعيت اين است که آيکان مشارکت دولت‌ها در GAC را تاييد و تشويق مى‌کند. با مشارکت دولت‌ها اطمنان حاصل مى‌شود که صداى آن‌ها در فرآيندهاى مختلف شنيده مى‌شود. اين امر در نشست مراکش مشهود بود. در نشست مراکش، قدم‌هاى موثرى جهت بهبود و افزايش مشارکت بين GAC و هيات‌مديره آيکان برداشته شد. هر دو طرف با فرآيند ارتباطات منظم موافقت کردند تا GAC بتواند هرچه زودتر در جريان فرآيندهاى مختلف آيکان قرار گيرد و در زمان مناسب نظرات دولت‌ها را به آيکان منتقل کند.
از وقتى که در اختيار نشريه ما قرار داديد متشکرم.
