نام نویسنده: مينو مومنى
شرق – حدود دو هفته قبل هنگامى كه ملوانان در نزديكى فجيره امارات مشغول بالا كشيدن لنگر كشتى شان بدند تصور نمى كردند اين كار معمولى و هرروزه آنها هفتاد درصد از ارتباطات اينترنتى و رومينگ بين الملل تلفن همراه يك كشور ديگر را براى يك هفته قطع مى كند. اما با بالا كشيدن لنگر چنين اتفاقى افتاد در حالى كه شايد ملوانان مزبور هيچ گاه هم متوجه اين اقدام خود نشدند اما تمام كاربران ايرانى طى هفته گذشته و بسيارى از مشتركان تلفن همراه (به خصوص مشتركانى كه به كشورهاى عربى از جمله عربستان عزيمت كرده بودند) افت محسوسى را در سرعت و كيفيت اينترنت احساس كردند.
در واقع ميزان تاثيرگذارى قطع فيبر نورى جاسك _ فجيره به حدى بود كه عملاً دترسى به بسيارى از سايت هاى اينترنتى ناممكن شده و يا با دشوارى صورت مى گرفت، همچنين اين موضوع عملاً روى سرويس دهى بسيارى از بخش هاى خصوصى و دولتى تاثير گذاشت هر چند در نهايت تنها گروهى كه بابت اين قطعى سرويس ادعاى خسارت كرد شركت هاى خدمات دهنده اينترنت بودند.
قطعى فيبر نورى ايران و امارات اولين اتفاق در اين زمينه نبود. طى سال هاى گذشته در موارد متعددى اين فيبر نورى دچار قطعى شده بود كه در يك مورد حداقل موضوع لنگر كشتى ها به عنوان عامل اصلى عنوان شده بود. با اين وجود قطعى اخير بيشتر از قطعى هاى قبلى در روند استفاده از اينترنت در كشور تاثير داشت و دليل آن را مى توان به گسترش استفاده از اينترنت در كشور از يك سو و اتكاى بيش از اندازه به دريافت پهناى باند اينترنتى از طريق فيبر نسبت داد. در واقع طى سال هاى اخير شركت فناورى اطلاعات (ديتاى سابق) ضمن تلاش براى قطع دسترسى شركت هايى كه به طور مستقيم از طريق ماهواره پهناى باند اينترنت دريافت مى كردند، قيمت دسترسى به اينترنت را از طريق خطوط اين شركت را تا اندازه اى كاهش داد كه حتى بسيارى از شركت هاى ICP نيز با وجود داشتن مجوز ارتباطات ماهواره اى به خريد پهناى باند از اين شركت روى آورند. از سوى ديگر اين شركت با افزايش حجم انتقال و پهناى باند از طريق فيبر نورى جاسك _ فجيره و همچنين فيبر نورى تركيه و با فراهم شدن نسبى شبكه ارتباطات فيبر نورى عملاً شيوه انتقال ديتاى مورد نظر اينترنت را به فيبر نورى تغيير داد.
• درخواست نامتعارف
روز هشتم دى ماه لنگر كشتى، اينترنت ايران را دچار مشكل كرد و مسئولان مخابراتى بلافاصله براى حل اين موضوع وارد عمل شدند. يوسف پور مديرعامل شركت ارتباطات زيرساخت در گفت وگويى، يك درخواست نامتعارف را مطرح كرد. وى ضمن پيشنهاد به حجاج براى كاستن از ترافيك شبكه به مردم توصيه كرد كه بهتر است جز در موارد ضرورى از اينترنت استفاده نكنند. اين نخستين بار در تاريخ اينترنت در ايران بود كه يك مقام چنين درخواستى را مطرح مى كرد. پيش ا اين چنين مواردى در زمينه هايى چون برق، گاز، آب و حتى همين اخيراً خودرو چنين در خواست هايى از مردم مطرح شده بود. اين درخواست در واقع نشان مى داد كه اينترنت نيز به جمع موارد ضرورى كارهاى بخشى از مردم درآمده است.
يوسف پور احتمال وجود قطعى را در دو نقطه فيبر نورى ايران _ امارات اعلام كرد و گفت كه يكى از اين نقاط در بيست كيلومترى ساحل امارات و در زير دريا قرار دارد.
وى در عين حال از انتقال بخش مهمى از ترافيك اينترنت و Voice خبر داد و گفت: با پيگيرى هاى انجام شده در اسرع وقت توانستيم بخش اعظمى از ترافيك را از ساير مسيرها بر روى اينترنت و ديتا منتقل كنيم در همين راستا رفيتى را از طريق فيبر نورى تركيه علاوه بر ظرفيت هاى قبلى موجود تامين كرديم. همچنين در تلاش هستيم تا ظرفيت هاى جديد ديگرى نيز از طريق ماهواره ايجاد كنيم تا بالغ بر ۵۰ درصد از نيازهاى مردم در زمينه اينترنت و ديتا فراهم شود.
اما مسئولان براى نخستين بار نيز خبر از انتقال Voice از طريق همين فيبر نورى داده بودند. در اين زمينه به نظر مى رسيد كه بيشترين تاثير شامل زائران ايرانى مى شد كه به عربستان عزيمت كرده بودند به همين دليل آنان از اقداماتى خبر دادند كه بالغ بر ۸۰ درصد از نيازهاى مردم را در اين زمينه برطرف مى كرد. هر چند در اين زمينه با انتقال ديتا به ساير خطوط تا انداه اى ارتباط (هر چند به شكلى ضعيف) حفظ شد. اما يوسف پور به جز موضوع هزينه و امكانات در مورد پرداخت هزينه اضافى بابت اين انتقال نيز سخن گفت. وى عنوان كرد كه در كشور اين توانمندى وجود دارد كه در اسرع وقت نسبت به بازسازى سيستم از طريق كانال هاى ديگر اقدام شود. در واقع به گفته او مى توان ظرفيت را به اندازه اى بالا گرفت كه در صورت قطعى كابل كمبود ظرفيتى در ساير نقاط احساس نشود اما براى اين كار جهت يك روز يا يك هفته استفاده بايد پولى پرداخت شود كه از نظر اقتصادى توجيه ندارد.
يوسف پور البته تنها مقام مخابراتى بود كه به دليل اين قطعى از مردم پوزش خواست و قول رفع خرابى طى شش وز را داد. وعده او با يك روز تاخير عملى شد و فيبر نورى پس از هفت روز قطعى سرانجام متصل و مشكل سرعت اينترنت و انتقال Voice برطرف شد.
• مطمئن ترين اتصال
موضوع قطع اينترنت بلافاصله توسط همه كاربران ايرانى احساس شد اما در اين ميان تنها بخشى از فعالان و استفاده كنندگان از اينترنت كه به موضوع اعتراض كردند همانا خدمات دهندگان اينترنتى بودند. در همين رابطه مدير يكى از شركت هاى ICP مى گويد: قطع شدن فيبر نورى نشان داد كه زيرساخت هاى مخابرات با توجه به قطعى فيبر نورى كه پيش آمده قابل اعتماد نيست و در حال حاضر اكثر شركت هاى ICP دچار مشكل شده اند. وى در عين حال از بروز اختلل در سيستم كار شركت هاى ICP و وارد آمدن ضررهاى اقتصادى به اين دسته از شركت ها خبر داد و افزود: اكثر ICP ها به خاطر قطع شدن فيبرنورى ضررهاى اقتصادى بسيارى را متحمل شده اند و مسئولان شركت ديتا بايد در اين زمينه پاسخگو باشند.
نكاتى كه اين فعال بازار اينترنت به آن اشاره مى كرد در واقع صحبت بسيارى از كارشناسان اين عرصه نيز هست. امروزه اينترنت تا اندازه زيادى به بخش هاى مختلف دولتى و خصوصى ايران نزديك شده و هم اكنون تا اندازه قابل توجهى سرويس ها و خدمات مختلفى از طريق اينترنت صورت مى گيرد. در واقع براى كشورى كه سرمايه گذارى و برنامه هايى را براى انجام امور از طريق اينترنت و يا بر پايه آن دارد هر گونه قطع اتصال به اينترنت مى تواند عواقب و هزينه هاى زيادى را در بر داشته باشد.
بر اين اساس هرگونه پيشرفت و گسترش فعاليت ها در اين عرصه مستلزم داشتن اتصالات مطمئن تر و پايدارتر اينترنتى در اين زمينه است.
يك كارشناس اينترنت در اين زمينه اعتقاد دارد: بنا به گفته مقامات مخابراتى در ابتداى قطع فيبر اين اتفاق ۴۰ درصد از پهناى باند ايران را كاهش داد. اين تازه در زمانى بود كه به گفته مسئولان سعى شد تا از مسيرهاى جايگزين مانند فيبر نورى تركيه و يا ماهواره اين كمبود پهناى باند جبران شود به اين ترتيب با توجه به گفته مسئولان مبنى بر اينكه فيبر نورى جاسك _ فجيره ۷۰ درصد ترافيك اينترنتى ايران را تامين مى كند به نظر مى رسد مسئولان براى موارد اضطرارى براى تامين بخش مهمى از پهناى باند درخواستى ايران فكرى نكرده اند. در واقع اگر بر اثر هر حادثه فنى و يا حتى سياسى ديگر اتصال اينترنت ما از طريق فيبر نورى جنوب قطع شود عملاً دسترسى به اينترنت در ايران به شكل قابل توجهى محدود مى شود. وى به اين موضوع اشاره مى كند كه بايد به ازاى هر ميزان پهناى باند مورد استفاده در كشور پشتيبانى لازم نيز در اين زمينه وجود داشته باشد و در ادامه مى افزايد: عدم توسعه زيرساخت هاى مخابراتى در چنين مواقعى خود را نشان مى دهد. هنوز اينترنت در كور وارد سيستم هاى حياتى نشده اما به نظر مى رسد برنامه هاى توسعه در كشور به اين سمت است. بنابراين اگر امروز قطع هفت روزه فيبر نورى جنوب تنها هزينه هاى مربوط به توزيع و يا استفاده از اينترنت را در برمى گيرد در آينده نه چندان دور هرگونه اتفاقى از اين دست مى تواند هزينه هاى به مراتب كلانى را به كشور تحميل كند.
در همين حال برخى شركت هاى ICP نيز كه پيش از اين بخش مهمى از پهناى باند خود را از مخابرات دريافت مى كردند به دنبال اين اقدام بلافاصله ظرفيت اتصالات ماهواره اى خود را فعال كرده و يا افزايش دادند وگرنه فيبر نورى تركيه عملاً جوابگوى اين قطعى اينترنت نبود. مدير يكى از شركت هاى ICP در يك گفت وگو خاطرنشان كرد كه فيبر نورى با وجود داشتن قابليت هاى بسيار از جمله انتقال سريع و حجيم اطلاعات مشكلاتى را هم دارد و آن عدم اتصال سريع دو نقطه قطع شده است. مسئولان مخابراتى ايران معمولاً براى برطرف كردن چنين مشكلى از يك كشتى تعميراتى كه مختص اين موضوع در خليج فارس قرار دارد استفاده مى كنند. به نظر مى رسد در اين زمينه نيز اين كشتى با امكانات لازم به محل قطع فيبر در نزديكى ساحل امارات مراجعه كرده و اين كار را انجام داده است.
به گفته كارشناسان عمده قطعى فيبرهاى نورى در نزديكى سواحل و توسط لنگر كشتى ها صورت مى گيرد. چراكه به طور طبيعى كابل ها در نزديكى سواحل به سطح آب نزديك تر مى شوند. همچنين گفته مى شود كه جنس فيبرهاى نورى دريايى از فولاد است كه مقاوم ترين جنس كابل را در بر مى گيرد. اما اين سئوال مطرح مى شود كه چرا نقطه اتصال ايران به اينترنت بايد از طريق دريا و از امارات صورت گيرد كه در پاسخ گفته مى شود از آنجا كه دسترسى امارات به فيبر نورى جهانى و توسعه يافتگى اين كشور از يك سو و از طرف ديگر قيمت اينترنت عملاً راه را براى اتصال فراهم كرده است. همچنين ديگر مديران مخابرات نيز در مورد اين اتصال دريايى مى گويند: فيبرهاى نورى دريايى از جمله مطمئن ترين نحوه اتصال فيبر در جهان هستند و حتى از فيبرهايى كه در خشكى ه كار مى روند نيز مقاوم تر هستند.
به هر حال با توجه به اينكه اخيراً روابط ايران و عراق شكل مناسب ترى به خود گرفته به نظر مى رسد كه اتصال فيبر نورى به كويت و ديگر كشورهاى عربى كه آنها نيز به فيبر نورى جهانى متصل هستند عملاً يك راه حل مناسب براى عدم تمركز به انتقال از يك مسير باشد. به هر حال هم اكنون اتصال از طريق فيبر، مقرون به صرفه ترين شيوه اتصال به اينترنت به شمار مى رود و قيمت آن عملاً در مقايسه با ماهواره بسيار پايين تر است. با اين حال اتكا به يك مسير و واگذار كردن ۷۰ يا ۸۰ درصد پهناى باند اينترنت به يك مسير شايد مهمترين اشكال در اين زمينه باشد.
• • •
شركت هاى خدمات دهنده اينترنت تنها معترضان به قطع فيبر نورى طى هفته اخير بودند (اگر اعتراضات پراكنده كاربران عادى را در نظر نگيريم) اين شركت ها به طور جدى به اين موضوع اعتراض كردند چراكه در قراردادى كه با شركت فناورى اطلاعات منعقد كرده اند موضوع پرداخت هزينه در ازاى سرويس استوار و پايدار ذكر شده است. شركت فناورى اطلاعات در ميانه اين اعتراض ها اعلام كرد كه صرفاً به شركت هاى ICP كه با اين شركت قرارداد پهناى باند دارند خسارت پرداخت مى كند. البته در خبرهاى پراكنده اى كه در اين زمينه منتشر شد ميزان و نحوه محاسبه اين خسارت ها ذكر نشده است. در اين حال تعداد شركت هاى ICP كه با مابرات قرارداد پهناى باند دارند شايد از تعداد انگشتان دو دست كمتر باشد اما تكليف صدها شركت ISP كه با شركت فناورى اطلاعات و همچنين شركت هاى ICP قرارداد دارند مشخص نيست.
از همه مهم تر تكليف كاربران عادى نيز در اين زمينه مشخص نيست كه آيا در ازاى خسارتى كه مخابرات به شركت هاى ICP مى پردازد كاربران عادى نيز مى توانند از شركتى ادعاى خسارت كنند يا نه. به هر حال به نظر مى رسد كه قطع فيبر نورى به جز خساراتى كه به بار آورده شايد تا اندازه اى به پيشبرد بحث هاى مربوط به حقوق تمامى فعالان و استفاده كنندگان از اينترنت و قراردادهاى فيمابين آنها نيز كمك كند و بايد قبول كرد كه اين شاد تنها فايده لنگركشى آن روز ملوانان آن كشتى ناشناس باشد.
