نام نویسنده: محمد وند جليلى*
آی تی ایران – واقعيت اين است كه در فضاى اينترنت فارسى، عرصه در حال تنگ شدن است و گزينه‌هاى انتخاب نيز در حال محدودشدن. اين مسئله علاوه براين كه با ذات اينترنت و شبكه‌هاى اطلاع‌رسانى تباين دارد، على‌الاصول با تعهد كشورمان در اجلاس WSIS نيز
ناسازگار است.
فيلتر شدن سايت‌هاى فارسى روبه افزايش است. اين را كارران ايرانى به صورت يك موج آرام ولى پيش رونده احساس مى‌كنند؛ اما فقدان هرگونه سازوكار و دستاويز قانونى براى پيگيرى مسئله و استيفاى حقوق، باعث شده كه جنبه‌هاى حقوقى، قضايى و بين‌المللى اين امر مغفول بماند و روندى كه فيلترينگ پيش رو دارد، بدون مانع خاصى ادامه يابد. اما آيا اين مسئله مى‌تواند دليلى بر بى‌توجهى نسبت به واقعيات بارز داخلى يا جهانى باشد؟
1- فيلترينگ درجهان اصولاً با 2 انگيزه اخلاقى و سياسى مورد توجه قرار مى‌گيرد، ولى ساختار سنتى و مذهبى جامعه ما كه در موارد پيشين هم (همانند ويدئو و ماهواره) از خطرات اخلاقى عبور كرده، اكنون نيز نمى‌تواند چندان موضوع هشدار جدى خطرات اخلاقى اينترنت باشد. در چنين فضايى است كه شائبه سياسى بودن فيلترينگ پررنگ‌تر مى‌شود، به ويژه اين كه در عمل نيز مصاديق بيشترى از سايت‌هاى سياسى درمقايسه با موارد غيراخلاقى ديده مى‌شود. البته برخى موارد چنان ابهام‌برانگيز است كه نمى‌توان هيچ قضاوت دقيقى ارائه نمود، مثلاً سايتى مانند اوركات كه اساساً در هيچ يك از ! اين دو مقوله نمى‌گنجد، مدتى است كه در ليست
فيلترينگ است و عجيب اين كه برخى مراجع مسئول فيلترينگ(به ويژه مخابرات) آن را تكذيب
كرده‌اند، اما كاربران چيز ديگرى مى‌بينند.
2- يك تحقيق دانشگاهى كه اخيراً در تحليل محتواى مطالب سايت‌هاى معروف خبرى-سياسى فارسى زبان انجام شده، يافته‌هاى جالبى به همراه داشته است، از جمله اين كه بيش از 70 درصد مطالب اين سايت‌ها «خبر» است و بيش از 95 درصد اين سايت‌ها، با لحن رسمى روزنامه‌اى مطالب خود را ارائه مى‌دهند و زبان انتقادى، توهين‌آميز و طنز در كمتر از 5 درصد آنها ديده مى‌شود. استفاده از الفاظ زشت و ركيك هم در هيچكدام مشاهده نشده است (چكيده مقالات سومين سمينار بررسى مسائل مطبوعات ايران)
3- در اجلاس جهانى جامعه اطلاعاتى ژنو در سال 1382، ايران كم و بيش به اتهام سخت‌گيرى در كنترل سايت‌هاى اينترنتى تحت فشار قرار داشت. در حاشيه همين اجلاس، مدير كى از معروف‌ترين سايت‌هاى فارسى زبان، روياروى وزير ICT ايران خواستار رفع مسدوديت سايت خود در داخل كشور شد، وزير نيز كه پيش‌تر چندبارى سايت موردنظر را تلويحاً تأييد كرده بود، و خود را خواننده آن مى‌دانست، با تصريح بر وجود راه‌هاى شفاف براى پيگيرى و پاسخگويى در مورد سايت‌هاى فيلتر شده، وعده پيگيرى داد. اتفاقاً زمان زيادى نگذشت كه اين سايت آزاد شد ولى اكنون چندى است كه بازهم در تور فيلترينگ! گرفتار است.
4- به هرحال واقعيت اين است كه در فضاى اينترنت فارسى، عرصه در حال تنگ شدن است و گزينه‌هاى انتخاب نيز در حال محدودشدن. اين مسئله علاوه براين كه با ذات اينترنت و شبكه‌هاى
اطلاع‌رسانى تباين دارد، على‌الاصول با تعهد كشورمان در اجلاس WSIS نيز ناسازگار است. مطابق اين ميثاق جهانى، كشورها بايد براى گسترش و تعميق امكان دسترسى آزادانه عموم مردم به اطلاعات بكوشند. فهم غالب اين گردهمايى جهانى كه بعدها به ادبيات رايج در عرصه اطلاع‌رسانى مبدل شد حاكى از آن است كه امكان دسترسى آسان و ارزان به اطلاعات، اكنون پاره اى از حقوق بشر است، و نمى‌توان در اجتماع و سيا! ست، به هردليلى آن را ناچيز شمرد.
5- نظرات و مواضع اخير مقامات عاليرتبه قضايى كشورمان در باب عدم توقيف مطبوعات، چه پيامد چالش حقوق بشر شمرده شود و چه دنباله و ضرورت تحولات خارجى يا داخلى، هرچه هست طليعه‌اى است در نگاه دقيق‌تر و عميق‌تر به اين حق بشري. آيا مى‌توان اميدوار بود كه اين گشايش به حوزه مجازى نيز گسترش يابد و بدين ترتيب، حقوق بشر در عرصه سپهر سايبر نيز به رسميت شناخته شود؟
* مدرس جهاد دانشگاهى مركز شماره 4 مراغه
مدير فنى پايگاه اطلاع رسانى شهرستان مراغه
موسس و سرپرست مركز تحقيقات و فن آورى اطلاعات مراغه
عضو گروه IT سازمان پژوهش هاى علمى و صنعتى ايران
عضو گروه امنيتى آشيانه ايران
عضو انجمن برنامه نويسان VB ايران و …
