نام نویسنده: على محمد آقازمانى
بخش مقاله ITiran – وقتى كاربران 20 تا 70 ساله ، درصد اكثريت اينترنت بازان دنيا را تشكيل ميدهند و سالانه ميلياردها دلار خرج راه اندازى سايت و استفاده از تجارت الكترونيك و گسترش ارتباطات علمى ، اقتصادى و فرهنگى خود مى كنند ، ديگر چه نيازى به دخيل ردن قشر سنى 5 تا 15 سال به حضور در اينترنت است ؟ در حقيقت اين پرسش مطرح است كه آيا اينترنت مى تواند نيازهايى را از كودكان برطرف كند ؟
پاسخ به پرسش هاى مطرح شده در زمينه بررسى و تحليل حضور اينترنتى كودكان در دهكده جهانى ، نيازمند مطالعات گسترده و استفاده از كارشناسان مختلف روانشناسى كودك و متخصصان تكنولوژى آموزشى و فناورى اطلاعات است . لكن در اين گفتار ، تا حد امكان ، توجيهاتى را براى اهميت استفاده صحيح كودكان از دنياى مجازى امروزى ، تشريح مى كنيم . اميدواريم اين گفتار ، سر آغاز حركتى براى تسريع امر ارزش گذارى به حضور كودكان ايرانى در اينترنت و استفاده از پتانسيل هاى ممتاز ان در جهت ارتقاى استعدادهاى آينده سازان كشور گردد و شاهد توجه بيشتر مطبوعاتى به مقوله فراموش شده كودكان فارسى زبان در وب باشيم .اين گفتار را با درج 2 پرسش اساسى : چرا ، چگونه مى توان حضور كودكان ايرانى رادر اينترنت پر رنگ تر كرد ، ادامه مى دهيم. ناگفته پيداست گه اين گفتار كوچك ، قصد متهم كردن هيچ ارگان دولتى و خصوصى را ندارد.
چرا ؟
درست است كه ما تا حدودى توانايى و تكنولوژى ساخت انيميشن هاى همطراز كمپانى ديسنى را نداريم و نمى توانيم از اين فرصت فيلم سازى براى كودكان ، جهت شناساندن فرهنگ و آداب تمدن بزرگ ايران زمين به اقصى نقاط جهان استفاده كنيم. اگر چه در صنعت عروسك سازى نيز ، همانند قطار درون شهرى ، به چينى ها توجه كرديم و باربى و سوپرمن و اسپايدر من را تا حد امكان ، نشان فرهنگ مبتذل غربى تصور مى كنيم ، اما نوع كنش متقابل ما در برابر ان چيزى كه ما از ان به عنوان هجمه فرهنگى ياد مى كنيم ، چگونه بوده است ؟ آيا در شخصيت پردازى براى كودكان ايرانى ، به جز چند مورد معدود ، شخصيت هايى را كه حاوى منش هاى كودكان و نونهالان ايرانى باشد را حتى به خود كودكان فارسى زبان ، ارائه نموده ايم ؟ يافتن پاسخ به اين پرسش ها ، در دانش نگارنده نيست و در پى تامل در اين مبحث نيستيم . اما خوب است كه بپرسيم ، چرا تا كنون ، انقدر كه محصولات كودانه كمپانى والت ديسنى و دهها كمپانى فيلمسازى مشهور دنيا ، براى بچه هاى ما آشنا بوده است ، راهبردى براى تغيير ديد و رفتار ما به وجود نيامده است ؟ اگر هزينه ساخت يك مجموعه كارتونى سنگين است ، چرا براى آموزش كودكان و پر كردن اوقات فراغت انان از مجموعه ها و سيستم هاى آموزشى مبتنى بر تكنولوژى روز استفاده نكرده ايم ؟
شايد بدنباشد كه مراكز دولتى فعال در امر كودكان كشور ، الالخصوص كانون محترم و فعال پرورش فكرى كودكان و نوجوانان ايران ، به اين پرسش پاسخ دهد كه پس از گذشت 3 سال از آغاز هزاره سوم ، چرا رويكرد مجموعه آموزشى دولتى كشور در جهت استفاده از پتانسيل هاى اموزشى آلاين در جهت ترغيب بهينه و آموزش پر ثمر كودكان ايرانى ، بى هدف بوده است ؟ چرا به عنوان مثال ، گروه كودك و نوجوان صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران ، با اين همه توان فنى و اقتصادى مطلوبى كه در اختيار دارد ، به آموزش اينترنت و نرم افزارهاى كاربردى و برگزارى مسابقات مربوطه در جهت آشنايى بهتر و بيشتر كودكان كشور از امكانات پيش روى ، نپرداخته است ؟ آموزش مفاهيم مبتنى بر فناورى ارتباطى روز توسط رسانه هاى جمعى ، براى سنين 8 تا 14 سال كشور ، يك نياز ضرورى تصور مى شود. بايد بدانيم و درك كنيم كه جامعه كاربران ميليونى اينترنت كشور در 10 سال اينده ، امروز تعليم مى بينند. هر اندازه اي تعليم ، بر اساس درك بيشتر و توجه به قابليت هاى كودكان استوار شده باشد ، خطر آسيب پذيرى نوجوانان و جوانان كشور از فعاليت هاى مبتذل فرهنگى غرب از طريق فناورى روز ، كاهش مى يابد. پرورش صحيح افراد ، تدوين سازمانى پويا ، اگاه و متكى به دانش ، تجربه و نيروى فكرى مطلوب است كه در نهايت ، كشور را به افق هاى مورد انتظار سوق مى دهد. بايد نسبت به برخى از كم كارى هاى صورت گرفته در امر آشنا كردن بهتر كودكان ايرانى از فناورى روز ، منتقد بوده و با هدف و عزم اصلاح فرايندهاى قبلى و تبيين راهكارهاى مناسب و كاربردى ، بدنه تصميم گيرى و اجرايى كشور را يارى كرد. اين مهم ، وظيفه مطبوعات ، مركز خصوصى آموزشى و نرم افزارى و اطلاع رسانى و از همه مهمتر ، در نوع ديدگاه مسئولان كشور نسبت به اين مسئله ، نهفته است .
چگونه ؟
واقعا چگونه مى توان راه حضور صحيح و هدفمند كودكان ايرانى را در اينترنت فراهم كرد ؟ در واقع راه هاى استفاده كودكان فارسى زبان از مواهب تكنولوژى ارتباطى نوين چيست ؟ چگونه است كه در كشور ما ، توجه به موضوع كودكان در حوزه هاى مختلف ، مثل بازگشت به مطالعه فصل اول يك كتاب دوره ابتدايى توسط يك استاد دانشگاه ، كسر شان تصور مى شود ؟ پاسخ به اين پرسش ها هر چه كه باشد ، در اصل به نوع ديدگاه و طرز تفكر ما نسبت به مقوله مهم كودكان بر مى گردد. تا زمان كه تصوير ما (به عنوان كودكان ديروز و صاحبان قدرت و سرمايه امروز ) از كودك به عنوان قشرى مصرفى صرف و نيازمند پرورش بر اساس معيارهاى سنتى ما ( كه هميشه هم درست تلقى مى شوند) تصور گردد ، ما نمى توانيم به ارتقاى استعدادهاى بالقوه كودكان بر اساس فناورى روز فكر كنيم. چرا كه به خيلى از اساس ها اعتقاد نداريم ! بحث روان شناسى كودك در اين مبحث كوتاه ما جايگاهى ندارد. اگر چه روان شناسان و متخصصان تكنولوژى آموزشى كودك ، بايد هر چه بيشتر به موضوع اهميت نقش فناورى روز در پرورش انسان هاى امروزى فكر كنند ، لكن وظيفه خود مى دانيم تا در ادامه به روش هايى براى حضور دادن ابزارهاى ارتباط و اطلاع رسانى دنياى جديد در پرورش كودكان اشاره كنيم . راه هاى بسيارى براى حضور دادن كودكان در فناورى روز وجود دارد و بر همين اساس ، شمارى از اين راهكارها را بصورت ” قدم هايى ” متناوب ، اشاره مى كنيم .
قدم اول : بررسى جايگاه صحيح كودك و فناورى روز
در تحليل و بررسى نقش فناورى اطلاعات در توسعه نيازهاى كودكان امروزى ، بررسى و شناسايى 2 مسئله ، براى متخصصان و كارشناسانى كه علاقمند پيگيرى و ارتباط بخشى مسائل كودك و فناورى هستند ، نقش بنيادين ايفا مى كند. مسئله اول ان است كه اساسا ما بدانيم و اگاه باشيم كه تكنولوژى ارتباطى و اطلاعاتى امروزى ، در چه جايگاه و امكانات برخوردار است و از طرفى نسبت به اين مفهوم كه جايگاه واقعى كودكان در دهكده جهانى هزاره سوم نسبت به موقعيت مشابه در يكصد سال گذشته ، چطور بوده است .
متاسفانه درصد بالايى از متخصصان و مدعيان مسائل كودك ، نسبت به اين 2 مسئله ( جايگاه كودك در جهان امروزى و جايگاه تكنولوژى روز در جهت ارتقاى مسائل كودكان ) شناخت كافى ندارند. عدم درك صحيح نسبت به اين 2 مسئله به ظاهر پيش افتاده ، باعث مى شود كه در وهله اول ، ما ندانيم كه اصلا فناورى روز تا چه حد قابليت پرورش و پيشرفت فرزندان ما را فراهم مى كند و در ثانى ، آيا كودكى كودكان ما ، بايد به همان طريقى كه كودكى ما در دهه هاى ابتدايى ميانى سده دوم ميلادى گذشت ، سپرى شود ؟ ايا در مسائل شخصى كودكان امروزى ، به همان اندازه كه به بهداشت و تغذيه ان ها توجه مى شود ، نبايد نسبت به اسباب بازى و آموزش انان بر مبناى فناورى روز توجه شود ؟
پس هر اندازه كه ديد ما نسبت به اين 2 مسئله آگاه تر و بسيط تر گردد ، به همان اندازه نير نقش و تلاش ما براى رفع برخى از معضلات موجود در امور كودكان ، افزايش مى يابد. اين مهم ، زمينه را براى نزديك تر كردن مسئله فناورى و كودك ، بيشتر خواهد كرد. اين كه چگونه بايد راهكارهايى اصولى براى بررسى جايگاه صحيح كودك در دنياى امروزى و نياز انان به فناورى روز ، تبيين شود ، مسئله اى است كه بايد توسط ارگان هاى فعال در امور كودكان كشور ، با هميارى شوراى عالى اطلاع رسانى و انفورماتيك كشور ، در كنار ساير ارگان هاى ذير بط ، پيگيرى شود. در حقيقت بايد به اين مهم توجه داشت كه كودكان امروزى ، بايد بر مبناى پتانسيل هاى فناورى روز در جنبه هاى مختلف آموزشى ، تفريحى و . . . به درستى تعليم و پرورش يابند تا در فردا ، كشور با مسائل مختلفى كه در زمينه اعتياد نوجوانان ، فرهنگ نادرست ترافيك ، فرار از تحصيل ، عدم شناخت استعدادهاى نخبه كشور و . . . با ان روبرو است ، به اين شدن با ان روبرو نگردد . چرا كه استفاده منسجم از فناورى روز و درك متقابل كودكان و توجه عملى به نقش انان در فرايند توسعه كشور ، ما را نسبت به تربيبت آينده سازان اين تمدن گران سنگ ، بيش از پيش مسئول مى كند. شايد گنجاندن يك واحد درسى با عنوان كودك و فناورى در دروس دانشگاهى رشته هاى مرتبط بامسائل كودك ، براى تبيين و آموزش اين فرايند به محققان و دانشجويان كشور ، خيلى خالى از لطف نباشد.
قدم دوم : بررسى نقش فناورى اطلاعات در تربيت كودكان
پس از ان كه جايگاه دو طرف را به خوبى تبيين كرديم ، اين بار نوبت به برنامه ريزى و عملى كردن فاكتورهايى است كه بستر را براى رشد هدفمند كودكان ايرانى ، با استفاده از پتانسيل هاى دنياى مجازى فراهم مى كند. فناورى اطلاعاتى روز ، امروزه براى ارتقى استعدادهاى كودكان ، راه هاى بسيارى را ارائه كرده است. آموزش از راه دور كودكان توسط شبكه هاى محلى و اينترنتى كه مبتنى بر فناورى هاى مختلف گرافيكى ، ترسيمى ، صوتى و تصويرى مى باشند ، يكى از مهمترين نقش هاى آى تى به شمار مى ايد. شبكه هاى مشاوره محلى ، كتابخانه هاى ديجيتالى مخصوص كودكان ، بازى هاى فكرى مناسب مخصوص رده هاى مختلف سنى ، همه و همه از موهبات فناورى نوين است . در بسيارى از موارد ، توسط بازى هاى كودكانه ، مى توان رياضيات و علوم را به بهترين شيوه آموزش داد . اين شيوه نوين آموزشى ، امروزه در بسيارى از پايگاه هاى اينترنتى خارجى ارائه شده است . حتى در بازى هاى چند فره كودكان (گيم نت ) ، برنامه هاى به گونه اى تنظيم شده است كه كودك براى پشت سر گذاشتن يك مرحله و ورود به مرحلهاى ديگر ، مجبور است تا به برخى پرسشهاى علمى نرم افزار پاسخ دهد. يا والدين كودكان ، با استفاده از تالارهاى كنفرانس اختصاصى كودكان و مراكز مشاوره آنلاين، از خدمات مختلف مربوط به كودكان خود ، استفاده كنند. به عنوان مثال ، اخيرا يك سايت اينترنتى كاملا فارسى تحت عنوان :
http://www.irankids.com/
براى كودكان ايرانى زير 15 سال طراحى و راه اندازى شده است كه توسط قابليت هاى ان ، كودكان مى توانند از خدماتى نظير :
ارائه نيازهاى خريد و فروش خود در بازارچه الكترونيكى
استفاده از بازى هاى آموزشى چند منظوره تحت وب
استفاده از تالار كنفرانس ويژه كودكان ايرانى
استفاده از برنامه هاى آموزشى مختلف و آنلاين براى مقاطع ابتدايى و راهنمايى
بهره مند شوند. دايركتورى فارسى ضرب المثل ها ، لطيفه ها ، بخش مسابقات آنلاين و دهها موضوع ديگر ، از جمله خدماتى است كه به تازگى توسط يك سايت فارسى مخصوص كودكان ايرانى ، با گرافيك كودكانه و ديد كودكانه ، براى فارسى زبانان ، ايجاد شده است . اين كه اين سايت توانسته است ، بالاخره پس از سال ها ، خلا وجود يك پايگاه اينترنتى مخصوص كودكا ن ايرانى را در وب ،پر كند ، خود نشان از عزم بخش خصوصى براى رفع اين نياز مهم كودكان ايرانى دارد. به همان اندازه كه شبكه هاى تلويزيونى و راديويى در اشنايى فرهنگ و زبان ايرانى به كودكان ايرانيان مقيم خارج از كشور موثر است ، راه اندازى پايگاه هاى اينترنتى مالتى مديا نيز در اين ورطه از اهمين بسزايى برخوردار مى باشد تا پيش از اين ، پايگاه هايى نظير :
www.Yahooligans.com / www.IranHoo.com / www.Waltdisney.com
در زمره تنها لينك هايى بودند كه كاربران زير 15 سال ايرانى به انان نيز مراجعه مى كردند.
در واقع وقوع يك مدرسه اينترنتى فارسى براى كودكان ايرانى ، خيلى دور از انتظار نيست . اما مسئله مهم ، در نوع اطلاع رسانى و حمايتى است كه سازمان هاى مسئول بايد در حيطه طرح توسعه كاربرد فناورى اطلاعات ( تكفا) از بخش خصوصى در جهت حركت كردن منسجم در اين عرصه ، انجام دهند.
راهكارهاى پايانى
اميدواريم ماحصل اين گفتار ، تلنگرى هر چند كوچك به مسئولان ذيربط در باب توجه بيشتر به مسئله كودكان و فناورى روز باشد. در پايان ارائه چند راهكار ، پيشنهاد مى شود :
1- مناسب است تا گروه كودك و نوجوان صدا وسيما با همكارى كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان ايران ، با همكارى وزارت آموزش و پرورش ، شوراى عالى كودك و فناورى روز را تشكيل داده تا بر اساس بررسى ه و برنامه هاى اين شورا ، نسبت به دخيل كردن هر چه بيشتر كودكان ايرانى با فناورى روز ، اقدام گردد .
2 – مكانيزه كردن آمادگى ها ، مدارس ابتدايى و راهنمايى كشور به سيستم هاى شبكه اى آموزشى و اينترنتى مناسب ، نياز روز جامعه خردسال ايران است . دولت بايد در برنامه دراز مدت توسعه كشور ، به اين امر به عنوان يك نياز توسعه كشور بنگرد . 3-حمايت ويژه از طراحان نرم افزارهاى آموزشى و تفريحى كودكان توسط شوراى عالى اطلاع رسانى و توزيع گسترده ان در خارج از كشور ، امرى است كه بايد در مجموعه برنامه هاى حمايتى بخش دولتى در اين امر ، لحاظ گردد.
