نام نویسنده: سونیتا سراب‌پور
شکایت اتحادیه تاکسیرانی از برنامه‌های آنلاین تاکسی‌یاب اسنپ و تپ‌سی، شکایت صدا و سیما از آپارات و دیگر تولیدکنندگان محتوای دیجیتال ، شکایت اتحادیه مشاوران املاک از برنامه دیوار، شکایت شاپرک و بانک مرکزی از فعالیت فین‌تک‌ها، شکایت فروشندگان خودرو از برنامه باما، اعتراض فعالان بازار کامپیوتر نسبت به فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی و… موارد درگیری این‌روزها فعالان کسب و کار نوپا با جریان مقابلشان یعنی کسب و کارهای قدیمی است. در حالی که کسب وکارهای نوپای کشور باید تمام تمرکز خود را روی بهبود خدمات و ارایه سرویس‌های جدید به بازار بگذارند اما حالا بخش عظیمی از کارشان به بررسی و حل شکایت‌هایی می‌گذرد که از سوی نهادهای قدیمی مختلف تقدیم دادگاه‌های قضایی شده است. شکایت یا مقابله جریان قدیمی بازار با کسب و کارهای نوپا مخصوص ایران نیست و در کشورهای دیگر دنیا نیز دیده می‌شود. برای مثال سال‌هاست که uber سرویس‌دهنده آمریکایی تاکسی‌یاب، با شکایت‌های حقوقی اتحادیه آژانس‌ها روبه رو است. یا سرویس دهنده AIRbnb که در آن مردم به صورت آنلاین مکان‌های اقامتی خود را در اختیار دیگران می‌گذارند چند سالی است که با شهرداری شهرهای مختلف در امریکا درگیر حل شکایت‌های حقوقی است.
اما آنچه شکایت‌های جریان قدیمی بازار از جریان‌های کسب و کار نو در ایران را از دنیا متمایز می‌کند نبود قانون‌گذاری‌های مشخص، به روز و قابل اتکا برای فعالان استارت‌آپی است. تاجایی که بسیاری از فعالان کسب و کارهای نوپا بر این باورند که برخوردهای سلیقه‌ای و قدرت بالاتر برخی از نهادها نسبت به قانون باعث می‌شود فعالیت در این بازارپیوسته برای آن‌ها همراه با ترس باشد.
تقابل کسب و کارهای قدیم با نوپا
فعالیت کسب وکارهای نوپا یا همان استارتاپی در سه-چهار سال گذشته با وجود مشکلات مختلف، با رشد قابل توجه‌ای همراه شده است. در حالی که تا همین چند سال پیش وقتی پای صحبت مدیران باسابقه بازار فناوری اطلاعات می‌نشستید اکثر آن‌ها با خنده فعالیت‌های شرکت‌های استارتاپی را یک موج به تقلید از آنچه در سیلیکون‌ولی آمریکا اتفاق افتاده می‌دانستند و یا توصیف‌شان از فعالیت این شرکت‌ها یک “حباب” بود که به زودی خواهد ترکید، اما حالا بخش قابل توجه‌ای از فضای کسب و کار کشور در اختیار همین شرکت‌های استارتاپی است و به گفته وزیر ارتباطات و معاونانش نیز این شرکت‌ها سهم قابل توجه‌ای در اشتغال‌زایی کشور داشته‌اند. اگر تا چند سال پیش اکثر مدیران با سابقه صنعت ICT نگاه تردیدآمیز به فعالیت شرکت‌های نوپا داشتند حالا همین مدیران می‌خواهند بخشی از این جریان باشند. برای مثال در دو سال گذشته شرکت‌های IT بزرگ ایرانی با راه‌اندازی “شتاب‌دهنده” سعی در ایجاد فضای کاری مناسب برای استارتاپ‌ها داشته‌اند و یا تمام تلاششان را کرده‌اند تا با در نظر گرفتن جایگاهی خاص در تنها‌ترین نمایشگاه کامپیوتری کشوریعنی الکامپ شرکت‌های استارتاپی و مجموعه فعالیت‌هایشان را به جامعه معرفی کنند.
توجه جامعه و نقش داشتن استارتاپ‌ها در اقتصاد کشور حالا فعالان این کسب و کارها را با چالش جدیدی روبه رو کرده است، چالشی به نام مقابله با کسب و کارهای قدیم. کسب و کارهای قدیمی که در سال‌های گذشته نتوانسته‌اند خدمات خود را با کمک تکنولوژی‌های روز بهبود ببخشند و حالا که بازارشان را با حضور کسب‌وکارهای نوپا در خطر از دست دادن می‌ببیند، تنها راه‌حلشان برای پس گرفتن سهمشان از بازار را حذف استارتاپ‌ها می‌بینند. اوج مقابله بازار قدیمی با استارتاپ‌های ایرانی در حوزه‌های مختلف خدماتی مانند ارایه خدمات نوین بانکی، فروش خودرو، تولید محتوا، خرید ملک، درخواست تاکسی، خرید محصولات مختلف به صورت اینترنتی و … در یک سال گذشته دیده شده است.
راه‌هایی برای فرار
ایجاد محدودیت برای کسب و کارهای نوپا در حالی رخ می‌دهد که وزارت ارتباطات درچند سال گذشته سیاست‌گذاری‌های مختلفی از جمله ارایه وام وجوه اداره شده، راه‌اندازی مرکز توانمندسازی برای کسب وکارهای نوپا، تهسیلات ویژه برای شرکت‌های دانش‌بنیان و … در نظر گرفته است. هرچند که برخی از این سیاست‌ها مورد انتقاد و اعتراض بسیاری از فعالان و کارشناسان صنعت فاوای کشور قرار گرفته است اما با تمام این انتقاد‌ها اکثر ان‌ها براین باورند که فعالیت شرکت‌های استارتاپی در دو سال گذشته و با رویکرد وزارت ارتباطات دولت یازدهم رشد قابل توجه‌ای داشته است.
کارشناسان و فعالان بازار فاوای کشور راه‌های مختلفی برای خروج از بحران اخیر پیش روی شرکت‌های استارتاپی می‌گذارند.
محسن ملایری مدیرعامل شتاب‌دهنده آواتک، در گفت‌وگو با “ایران” بهترین راه برای پشت سر گذاشتن این مشکلات را تعامل دو طرف بازار با یکدیگر می‌داند. او با اعلام اینکه در تمام دنیا تقابل بین بازار قدیمی و نوپا وجود دارد چنین جریانی را طبیعی دانسته و می‌گوید: « درحال حاضر به واسطه پیشرفت تکنولوژی تنها فعالان قدیمی بازار نگران نوآوری‌ها در بازار نیستند بلکه شرکت‌های بزرگ و به نام هم نگران فعالیت شرکت‌های استارتاپی هستند برای مثال شرکتی مانند IBM یا اینتل نگران این موضوع هستند که به واسطه نوآوری تکنولوژی در بازار به سرنوشت شرکتی مانند KODAK دچار نشوند.»
به باور وی هر شرکتی که خودش را هم‌پای تغییرات دنیای تکنولوژی نگه ندارد محکوم به شکست است و این تنها محدود به شرکت‌های قدیمی نمی‌شود. وی در ادامه می‌افزاید:« شرکت‌های قدیمی از تحولاتی که شرکت‌های نوپا به کمک تکنولوژی ایجاد می‌کنند نباید بترسند بلکه باید از آن‌ها به عنوان یک زنگ بیداری استفاده و خود را هم‌پای تغییرات بازار متحول کنند. بهترین راهکار این است که بخش کسب‌وکارهای قدیمی از تیم‌های جوان استارتاپی حمایت کنند و از کمک آن‌ها برای بهبود شرایط صنعت خود بهره ببرند.» ملایری همچنین بر این باور است که برای بهبود شرایط کاری برای هر دو بخش بهتر است بخش‌های قانون‌گذاری کشور نیز با بهبود و به روز رسانی همراه شود.
علی تهرانی‌نصر، فعال حوزه استارتاپی در گفت و گو با “ایران” اولین راه برای حل تقابل بین کسب و کار های قدیمی و نوپا را به‌روزرسانی قانون و سیاست‌گذاری‌های مشخص عنوان می‌کند و می‌گوید: « مشکل اصلی که باعث شده کسب‌وکارهای قدیمی به شکایت از کسب و کارهای جدید بپردازند خلع قانونی و یا سکوت قانون است که این موضوع نیز به دلیل جدید بودن فعالیت کسب‌وکارهای نوپا کاملا طبیعی است. اما بهتر است قانون‌گذار برای حل چنین مشکلاتی قانون‌های فعلی را به روز و سیاست‌های مشخصی در نظر بگیرد. بسیاری عنوان می‌کنند این حوزه نیاز به قانون جدید دارد و این درحالی است که قانون جدید مشکلی را نه تنها حل نمی‌کند بلکه جلو فعالیت شرکت‌های نوپا را گرفته و آن‌ها را محدود‌تر می‌کند.» به باور تهرانی نصر، فضای کسب وکارهای نوپا در ایران نیازمند سیاست‌گذاری کلان و درست است و دولت باید از فعالان کسب و کارهای نو برای تدوین این سیاست‌گذاری‌ها کمک بگیرد.
تهرانی‌نصر در ادامه می‌افزاید:« رقابت سالم در بازار بدون تعامل امکان پذیر نیست بنابراین اگر کسب و کارهای قدیمی نمی‌خواهند بازار خود را از دست بدهند بهتر است که با فعالان کسب و کار نو وارد تعامل شوند. برای مثال در آلمان انجمن تاکیسرانان به جای بردن شکایت خود علیه اوبر به اتحادیه تاکسیرانان،با این شرکت وارد تعامل شدند تا هر دو طرف از این بازار سود ببرند.» این فعال حوزه استارتاپی تاکید می‌کند که در حال حاضر کسب و کارهای قدیمی به بهانه‌های امنیتی و اینکه استارتاپ‌های ایرانی تابع قانون ایران نیستند شکایت‌هایی تقدیم دادگاه کرده‌اند بنابراین یکی دیگر از توصیه‌‌هایی که می‌توان به فعالان استارتاپی ارایه کرد تا از این شکایت‌ها پیروز بیرون بی‌آیند، مسوولانه عمل کردن نسبت به مسایل امنیتی و حریم خصوصی کاربران است. تهرانی نصر تاکید می‌کند که شرکت‌های نوپا ارایه کننده خدمات باید نسبت به حریم خصوصی و بخش‌های امنیتی سرویس خود با حساسیت و سخت‌گیری بیشتری رفتار کنند.
فعالان بازار استارتاپی براین باورند که بازار ایران آن‌قدر بزرگ و بکر است که فضا برای فعالیت و فرصت برای موفقیت همه وجود دارد بنابراین بهتر است کسب وکارهای قدیمی به جای قرار دادن خود مقابل کسب‌وکارهای نو با آن‌ها هماهنگ شده و از مزیت‌هایی که آن‌ها به کمک تکنولوژی و نوآوری برای صنعتشان به وجود آورده‌اند برای توسعه بازار خود استفاده کنند.
منبع : روزنامه ایران
